"Reinforcements" Adlı Kitap Özeti

Merhaba kıymetli arkadaşlar,

Size bugün yakın zamanda okuduğum farklı bir kitabı özetlemek istiyorum. Reinforcement Türkçemize "güçlendirme, takviye, destek" olarak çevrilebilir. Kitap özetle, başkalarından yardım istemek ile ilgili insanların yaşadıkları zorlukları, hissettikleri deneyimleri, yardım istenen insanların neler düşündüğünü ve yardım istenirken hangi metotlar ile bu yardıma ulaşmanın daha kolay olacağını anlatmaya gayret ediyor.

Kitap öncelikle yardım istemenin bizi kötü hissettirdiği gerçeği ile başlıyor. Fakat durum her ne kadar böyle olsa da karşıdaki insanların yani yardım eder konumunda olanların aslında yardım etmeye bizim düşündüğümüzden daha fazla açık olduğunu belirtiyor. 

Eser üç aşamaya ayrılmış. Birinci aşamada insanların neden yardım istemekte zorlandığını anlamaya çalışıyor. İkinci aşamada ise yardım istemenin doğru yöntemleri anlatılmaya çalışılıyor. Son aşamada ise hangi güçlendiricileri (reinforcement) kullanırsak yardım almada daha başarılı oluruz konusu irdeleniyor. 

İnsanların önemli bir kısmı yardım istediklerinde statülerinin düşeceğini ya da karşı taraftan olumlu karşılık alamayacaklarını düşünüyorlar. Yapılan bir araştırmaya göre insanların başkalarından yardım istediklerinde beklentilerinin iki katı kadar yardım gördükleri ortaya konulmuş. Elbette bu sonuca ulaşmak için hangi bağlam içerisinde bu yardımın istendiği önemli oluyor. Örneğin e-mail ile yardım istemektense yüz yüze yardım talep etmek çok daha etkili oluyor. Fakat insanlar genellikle doğrudan yüz yüze yardım istemekten kaçınıyorlar çünkü reddedilme durumunda bu çok daha can acıtıcı oluyor.   

Yukarıdaki durumu biraz daha ileriye götürelim. Eğer ilk seferinde yardım talebine hayır demiş biri ile görüşüyorsanız muhtemelen ikinci yardım isteğine hayır diyemeyecektir. Çünkü ilk talebe hayır demiş olmanın yaşattığı sıkıntı ve vicdan azabı ikinci istek yapıldığında bir düzeltme şansı olarak ortaya çıkıp kendisine evet dedirtecektir. 

Bunun biraz farklı durumu da şöyle ortaya çıkıyor. Eğer birinden yardım istiyorsanız önce ondan basit bir şey isteyin. Karşı taraf bunu kabul ettikten sonra ondan bu sefer daha büyük bir şey isteyebilirsiniz. Bu durumda ilk seferde büyük bir yardımı istemenin karşılığı olarak hayır cevabı almanın ihtimali çok daha yüksek oluyor. Buna bilişsel uyumluluk deniyor. İnsanlar ilk seferinde evet dedikten sonra ikinci seferde hayır dediklerinde kendi içlerinde çelişkiye düştüklerini düşünüyorlar. Bu da onlara tekrar evet demeleri gerektiğini söylüyor.

İnsanlar yardım talep ettiklerinde karşı tarafın kendilerini daha az seveceklerini düşünüyorlar. Oysa yapılan araştırmalara göre yardım edenler yardım ettikleri insanları eskiye göre daha fazla seviyorlar. Bunun bir önemli nedeni, yardım eden insanın kendini iyi hissetmesi ve buna yardım ettiği insanın neden olduğunu düşünmesidir. 

Konuya yardım eden tarafından baktığımızda ise yardım etmesinin ardında bir motivasyon olması gerektiğini görüyoruz. Öncelikle yardım eden insanlar; buna zorunda olmadan, kendi tercihleri ile, tamamen içsel bir motivasyon vasıtasıyla yardım ettiklerine inanmalıdır. Bir başkasından onu zorunlu tutarak yardım istemek, yardım şansını veya yardım isteğini azaltmaktadır. Örneğin karşı taraftan "hazır yolunun üzerinde iken beni de oraya bırakır mısın?" dediğinizde karşı tarafın bunu zaten yapması gerektiği izlenimini vermektesiniz. Ayrıca bir insandan sadece iyi niyetiyle yardım etmesini beklemek yerine "eğer bu yardımı benim için  yaparsan ben de sana bunu yaparım" tarzı bir yardım isteğinde bulunursak, bu bir içsel motivasyon ile değil tamamen bir ödül beklentisi ile oluşacaktır. Bu da nihayetinde yardım edenin sürekli ödül ile yardım etmek istemesi ile sonuçlanacaktır.

Yardım beklentisi ile karşı tarafa "senden bir şey rica edebilir miyim?" diye sorulması yardım edenin "evet" diye cevap vermesini gerektirir ki bu da yardım edenin bunu yapmak zorunda kalacağı için yapması anlamına gelecektir. Elbette bu durum yardım isteğini öldürecektir.

Peki yardım isterken nelere dikkat edilmelidir?

1- Yardım eden yardım isteyenin farkına varmalıdır. 

2- Yardım eden yardım isteyenin yardıma ihtiyacı olduğunu anlamalıdır. Bu nedenle yardıma ihtiyaç duyduğunuzu net şekilde belirtmelisiniz. 

3- Yardım eden yardım ederken sorumluluğu almalıdır. Doğrudan yardım isteme noktasında yardım eden her zaman muhatap olacaktır. Fakat, kalabalık bir caddede yardım isteyene birçok insan cevap vermeyecektir. Bu nedenle eğer birinden yardım istiyorsak net bir şekilde ona sormalıyız. Örneğin birçok kişiye e-mail atıp yardım istemek işe yaramayacaktır.

4- Yardım eden bu yardımı yapabilecek yetenekte veya donanımda olmalıdır. Bu noktada da istenen yardımın makul olması şarttır. Örneğin bir eğitimciye ödevimi yapar mısınız diye sormak yerine, şu noktayı anlayamadım diye sormak ve yardım beklemek daha makuldur.

Yardım isterken ne yapmamalıyız diye merak ediyorsanız aşağıdakileri sayabiliriz:

1- Yardım isterken karşı taraftan özürler dileyerek söze başlamamalıyız. 

2- "Normal şartlarda bunu istemezdim ama...", "eğer başka seçeneğim olsaydı yardım istemezdim senden..." gibi karşı tarafı bu yardım için kendini zorunlu hissettirecek davranışlardan uzak durmalıyız.

3- Karşı tarafın size yardım yaparken çok eğleneceği veya mutlu olacağı gibi varsayımlar ile yardım istemeyin. Örneğin "senden bir şey isteyeceğim çok hoşuna gidecek..."

4- İstediğiniz yardımı çok önemsiz gibi göstermeyin. Örneğin "şu fişleri de benim yerine sen girer misin zaten seninkilerin yanında çok az bunlar"  gibi karşı tarafın hem kendini zorunlu hissetmesi hem de yaptığı yardımdan dolayı mutlu olmaması gibi ortamları oluşturmayın.

5- İnsanlara önceden yardım ettiğinizi hatırlatarak yardım istemeyin.

Son olarak da kitabın adından yola çıkarak güçlendiricileri konuşalım. 

Bunlardan ilki grup üyeliği ile ilgili olandır. İnsanlar aynı grubun içinde yer aldıklarına daha fazla yardım etmek isteği içinde olurlar. Örneğin aynı takımı tutanlar, aynı memlekette doğanlar, aynı ülkede yaşamış olanlar vb. Bu onların aynı geçmişi paylaşmaları, aynı hedeflere koşmaları, aynı düşmandan çekinmeleri gibi birçok etkenin birleşimidir. 

İkincisi, insanların genellikle iyi bir insan olduklarına inanmaları ve karşı tarafa olumlu şekilde görünmek istemeleridir. Bu nedenle yardım etmeye meyillidirler.     

Son olarak da yapılacak yardımın oluşturacağı etkinin düzeyi çok önemlidir. İnsanlar eğer bir yardım yapacaklarsa bunun karşı tarafta oldukça önemli bir etki oluşturmasını isterler. Örneğin herkesin yardım ettiği birine yardım etmek yerine yardım edilmemiş, yardıma daha çok ihtiyacı bulunan, daha acı bir hikayesi olan insanlara yardım etmeye daha meyilliyizdir.  

Umarım hoşunuza gitmiştir, iyi okumalar.