"Savaş Sanatı" Kitabının Özeti

Merhaba sevgili arkadaşlar,

Savaş Sanatı adlı kitabı sanıyorum duymayanınız kalmamıştır. Tarihin ilk strateji kitaplarından biri olarak kabul edildiğinden birçok insan tarafından okunmuş, üniversitelerde derslere konu olmuş önemli bir eserdir. Sun Tzu veya diğer bir ismi ile Sun Zi tarafından yazıldığı bilinmektedir. Asıl Çince kaynağından çevrilmiş olan ve benim de okuduğum eser İş Bankası yayınlarından piyasaya çıkmış.

Kitap şu şekilde başlıyor, hiç dokunmadan aktarıyorum;

MÖ 6.yy da doğduğu tahmin edilen Sun Tzu günümüzdeki Shan Dong eyaletinin bulunduğu bölgede yer alan Wu Beyliği'ne gider ve dönemin beyi He Lu'nun hizmetine girer. Wu hükümdarı He Lu ile "Savaş Sanatı" sayesinde görüşür.  

Lu der ki: “Senin üç bölümlük eserini okudum, benim için küçük bir deneme talimi yaptırabilir misin?" 

Sun Tzu der ki: "Elbette."  

Lu Der ki: “Bu denemeyi kadınlarla yapabilir misin? 

Sun Tzu der ki:“ Elbette.”

İzin verilince sarayın en güzel kadınlarından yüz sekseni getirilir, Sun Tzu onları ikiye ayırır, hükümdarın en gözde iki cariyesini iki takımın başına komutan yapar,  ellerine birer silah verir. Der ki: "Sizler sağ ve solunuzu, arkanızı ve önünüzü biliyor musunuz?" 

Kadınlar der ki: "Biliyoruz." 

Sun Tzu der ki: "İleri adım atmak için öne bakacak ve adım atacaksınız; sola dönmek için sol kolunuza bakacak, sağa dönmek için sağ kolunuza bakacaksınız, geri adım atmak için arkaya bakacak ve adım atacaksınız ."

Kadınlar der ki: "Evet." 

Talimatları bildirdikten sonra [kadınlar] [ellerine] silahlarını alırlar ve emrini verir. Davullar sağa dönüş emri için çalınır, kadınlar kahkahalarla gülmeye başlar. 

Sun Tzu der ki: “Talimatlar açık değilse, emirler anlaşılmıyorsa, bu komutanın suçudur." 

Davullar tekrar sola dönüş emri için çalınır, kadınlar tekrar kahkahalarla gülerler. 

Sun Tzu der ki: “Talimatlar açık değilse, emirler anlaşılmıyorsa, bu komutanın suçudur; fakat talimat ve emirler açık ve net olduğu halde kurala uyulmuyorsa, bu takım komutanlarının suçudur. Öyleyse sağ ve sol takım komutanlarının kellelerini istiyorum."

Wu hükümdarı yukarıdan olanları seyretmektedir, gözde cariyelerinin idam emrini duyunca çok şaşırır ve gizlice emir verir: "Hükümdar komutanın maharetini anlamıştır. Bu iki cariye olmazsa yemeğin tadını dahi alamaz, idam etmemeni ister." 

Sun Tzu der ki: "Hizmetkârınız sizin tarafınızdan komutan atanmıştır, savaşta iken komutan, hükümdardan gelen bazı emirleri uygulamaz." Sonra iki takım komutanını idam ettirir. 

Onların yerine başka takım komutanları seçer. Davullar bir kez daha çalınır. Kadınlar sola, sağa, öne ve arkaya verilen bütün talimatları yerine getirirler, adeta ip gibi dizilmişlerdir, hiçbiri sesini çıkarmaya cesaret edemez. 

Sun Tzu hükümdara şöyle der: “Askerler disiplin altındadır, hükümdar aşağı gelip onları deneyebilir, hükümdarın emirlerine hazırlar, isterseniz suyun ve ateşin üzerine bile yürürler."

Böylece He Lu, Sun Tzu'nun iyi bir komutan olduğunu anlar. 

Savaş Sanatı; hesaplama, savaş, taktik saldırı, duruş, güç, zayıflık-güçlülük, harekat, dokuz değişken, orduyu harekete geçirme, arazi, dokuz arazi, ateşle saldırı ve casus kullanma gibi başlıklardan oluşur. 

Şimdi dikkatimi çeken bazı alıntıları aşağıda vermek istiyorum.

Savaşta zafer olsa bile uzun zaman geçmesi askerin yorgunluk duymasına neden olur, şevk ve heyecan kaybolur, kent ve kalelere yapılan saldırılar askerin gücünü, dermanını tüketir. Askeri uzun süre memleket dışında tutmak ülke ekonomisini zora sokar. Bu nedenle savaşta gözü kara bir hız hoş görülebilir, ama işi maharet göstereceğim diye uzatmanın yararı görülmemiştir. Savaşta zaman kaybetmek bir ülkeye yararı olacak iş değildir. Savaşta esas olan galibiyettir, oyalanmak değil. 

Orduyu iyi sevk ve idare eden kişi savaş gücünü ülkesinden, ikmalini düşmandan sağlar. Akıllı komutan yiyecek ikmalini düşmandan sağlar, böylece ağır arabalar ile yemeğini yanında getirmekten kurtulur. 

Uzak sefer halkı yoksullaştırır. Ordunun yakınında fiyatlar yüksek olur. Fiyatlar yüksek olursa, halkın ekonomik gücü tükenir. 

Herhangi bir savaş stratejisinde maharet öncelikle bir ülkeyi sağlam ele geçirmektir. Yıpranmış bir ülke daha az yeğlenir. En iyisi savaşmadan baş eğdirmektir. Bu nedenle en iyi askeri strateji taktik saldırıdır, ikincisi bağlantılara saldırı, bir sonraki askeri güce saldırı, en sonuncusu ise kentlere saldırıdır. Kentlere saldırı en son seçenektir. 

Askerlikte kural, "10 katıysan kuşat, 5 katıysan saldır, 2 katıysan dağıt, eşitsen yenmeye çalış, az isen çekil, zayıf isen kapışmaktan kaçın"dır. Askeri harekat yönetimi şöyle olmalıdır; Düşmana yamaç yukarı saldırma, yamaçtan aşağıya gelen düşmanın önünde durma, kaçıyormuş gibi yapan düşmanı kovalama, sıkı askerlerin üzerine yürüme, düşmanın yemini yutma, geri çekilenlere müdahale etme, düşmanı kuşattığında ona kaçabileceği bir alan bırak, köşeye sıkışmış düşmana baskı yapma. O sebeple arkasına bir yamacı, nehri veya bir dağı almış bir düşmana saldırma, ölümüne mücadele edeceklerdir.

Bir komutan ile bir hükümdar birbirine ne kadar yakın ise birbirlerine ne kadar fazla güveniyorlarsa, ordu o kadar güçlü olur.

Sayıca fazla askeri yönetmek, sayıca az askeri yönetmek gibidir. Sayıya göre ayırmak yeterlidir. Çokla savaşmak azla savaşmak gibidir. Haberleşmek için flama, davul yeter. Sesli komutlar duyulmaz, onun için davullar vardır. Herkes birbirini göremez onun için de flamalar vardır. Bu davul ve flamalar askerin gözü ve kulağıdır. Gece savaşında genellikle davullar, gündüz savaşında ise genellikle flamalar kullanılır. 

Her kim savaş meydanına yerleşir ve düşmanı beklerse rahat eder. Savaş meydanına son gelen yorulur.

Orduyu iyi yöneten kişi düşmanın savaşma şevki yüksekken saklanır, savaşma şevki düşmeye ve geri çekilmeye başlayınca saldırır, işte bu morali yönetmektir.

Komutanı bekleyen beş tehlikeli hata olabilir. Ölümüne savaşırsa düşman tarafından yok edilebilir. Korkaklık tutsak olmak demektir. Paniğe kapılıp kaçmak aşağılanmak demektir. Çok mağrur olup kendine güvenirse utanç duyulacak duruma düşebilir. Adamlarına fazla düşkün ise zor durumda kalabilir. 

Düşman konuşmalarında alttan alıyorsa hazırlık yapıyor demektir, saldıracaktır. Düşman yüksekten atıyor ve üstümüze geleceğini söylüyorsa geri çekilecek demektir. Durup dururken barış istiyorsa art niyeti vardır. Hızla kaçarken askerlerini savaş düzenine sokuyorsa bir süre sonra ölümüne savaşacak demektir. Düşman askerlerini bir ileri bir geri oynatıyorsa bizi üzerine çekmeyi planlamaktadır. 

Düşman askerleri mızraklarına yaslanıyorlarsa, aç kalmışlar demektir. Kuyudan çektikleri suyu paylaşamıyorlarsa, susuz kalmışlardır. Avantajı gördükleri halde saldırmıyorlarsa, yorgundurlar demektir. Kamplarında kuşlar toplanmışsa, orayı boşaltmışlar demektir. Gece konakladıkları yerden bağırtılar geliyorsa, korkmuşlar demektir. Bayrak ve flamalar karışmışsa, birliklerin kargaşa içinde olduğunu göstermektedir. Subayları çabuk sinirleniyorsa savaştan usanmış olduklarını gösterir. Hayvanlarını kesip yiyorlarsa bir daha kamplarına dönmeyecekler demektir.   

Savaşta beş çeşit casus kullanılabilir. Yerel casus, düşmanın içindeki casus, taraf değiştirmiş casus, ölü casus ve canlı casus. Yerel casus, düşman topraklarında yaşayan yerli kişilerdir. Düşman içindeki casus, düşmanın içindeki memurlardandır. Taraf değiştirmiş casus, düşmanın bize çalışan casusudur. Ölü casus, düşmana yanlış bilgi veren casustur. Canlı casus düşmandan doğrudan bilgi getirendir. Bunlardan en çok ödüllendirilmesi gerekenler taraf değiştirmiş casuslardır.  

Evet, kitabın çok kısa özeti bu şekilde. Belki bir savaş kitabı okumuş olabiliriz ama buradaki maddeleri iş hayatına yorumlayamaz mıyız? İş hayatında belki öldürme, tutsak etme vb. yok ama sonuçta bir mücadele var. Şimdi lütfen iş hayatınızı düşünerek yukarıdan aşağıya bir kere daha okuyun, eminim hayatınıza dair bazı ipuçları elde edeceksiniz. 

”Hooked” adlı kitap özeti

Merhaba arkadaşlar,

Bugün sizlere son zamanlarda okuduğum ve daha önce birçok yerden duyduğum bir kitabı özetlemek istiyorum. Hooked isimli bu kitabın yazarı Nir Eyal. Hooked dilimize bağlanmış, kanca atılmış veya bağımlı hale getirilmiş şeklinde çevrilebilir. Kitapta müşterilerin bir ürünü sürekli kullanabilmeleri için nasıl bağlı hale getirilebilecekleri anlatılıyor. Daha da açarsak; insanların günlük rutinleri içerisine bu ürünleri nasıl sokabileceğimizi açıklıyor. Bu tarz ürünlere de alışkanlık haline gelen ürünler ismini veriyor. Çevremizdeki insanları gördüğümüzde özellikle bazı ürün veya hizmetlere karşı alışkanlık geliştirdiklerini fark edebiliriz. Örneğin cep telefonu olmadan dışarı çıkamayan, Twitter veya Instagramda vakit geçirmek için içsel bir motivasyon duyan bir toplumda yaşıyoruz. Kitap da işte bu noktada bu ilişkinin nasıl formülize edilebileceğini anlatıyor. Bunun için de dört aşamalı bir model öneriyor.

Belirtilen dört aşamaya geçmeden önce alışkanlıkların neden bu kadar önemli olduğundan bahsedelim. Öncelikle alışkanlıklar zor problemleri çözebilmek için beynimizin geliştirdiği önemli yeteneklerdir. Böylece beyin bir şekilde bir eylemi öğrenir ve sonrasında insan o eylem için artık ilk yaptığı kadar zorlanmaz. Mesela; bisiklete binmek, araç kullanmak gibi...

Eğer bu alışkanlıklar ürünler üzerinde oluşturulabilirse, müşterilerin o ürünlere olan sadakati artar. Bu ürünler insanların günlük rutinleri içerisinde önemli bir yer tutmaya başlar ve bunlardan vazgeçemezler. Örneğin başlangıçta ücret almayan oyunlar gibi...

Kitap aşağıda gösterilen dört aşamada alışkanlık oluşturan ürünler tasarlayabilirsiniz diyor.

Dört aşamanın ilki trigger yani tetiklemedir. Dış veya iç tetikleyiciler vasıtası ile insanların dikkatinin çekilebileceği belirtiliyor. Bu konuları hatırlarsanız Nudge yani Dürtü ve Dikkat tacirleri kitap özetlerinde de paylaşmıştım. Dış tetikleyicilere e-mail, alarmlar, app ikonları vb. Örnek olarak verilebilir.  Dış tetikleyiciler içerilerinde bilgi bulundurmaktadırlar. Örneğin bir web sitesinde login yazması bir dış tetikleyicidir. Bunun yanında bir de iç tetikleyiciler vardır. Bunlar bir şey gördüklerinde, duyduklarında veya düşündüklerinde bir anda içlerinde oluşan duyguların bir sonucudur. Örneğin bir gencin güzel bir manzara görür görmez bunu instagramda paylaşmalıyım demesi gibi...

Bu aşamada müşterinin probleminin net bir şekilde şirket tarafından keşfedilmesi gerekecektir. Özellikle müşterinin deneyimlerinde yaşadığı sorunlar iyi adreslenebilirse bunları çözecek ürünlere de ulaşmak için tetikleyici mekanizmalar kullanılabilir. Bunun için de müşterinin asıl sorununun ne olduğu ortaya çıkartılmalıdır. Örneğin korku çok önemli bir iç tetikleyicidir. Korku yaşayan bir insanın bunu nasıl yeneceğine dair ürün ile bir bağlantı kurulabilirse bu çok önemli bir bağlanma sebebi olabilir.

İkinci aşama da Action yani eyleme geçme aşamasıdır. Müşteri bir işlem yaparak bir ödül peşinde koşar. Burada bilinmesi gereken önemli konu; eyleme geçmenin düşünmekten kolay olması gerektiğidir. Çünkü alışkanlıkların yapılması az bir mental efor gerektirir. Eğer bir eylem alışkanlık haline gelmedi ise kullanıcı bunu yapıp yapmama noktasında düşünür ve karara varamaz. Bu nedenle ürün veya hizmetin kullanım kolaylığına sahip olması şarttır. Mesela her seferinde şifre gerektiren uygulamalar bir süre sonra kullanılmaz hale gelirler. 

Üçüncü aşama da Variable Reward veya Değişken Ödül’dür. İnsanlar yaptıkları eylem karşılığında hep aynı sonuçları görmekten sıkılırlar. O sebeple yapılan iş sonunda tahmin etmedikleri bir ödül ile karşılaşmayı tercih ederler. Örneğin Facebook’un halen bu kadar çok kullanılmasının arkasında kullanıcıların her seferinde farklı bir resim, hikaye veya yazı göreceklerine dair beklentileridir. İnsanlar ilk olarak kaç tane bildirimim var diye Facebook’a girer ve neler olup bittiğini öğrenmeye çalışır. Bundan birkaç yıl önce neredeyse herkesin konuştuğu birçok oyun, dizi, film, paylaşım vb artık önemini yitirmiştir. Çünkü kullanıcıların beklediği değişkenlik, tahmin edilemezlik ortadan kalkmıştır. Bir ara herkesin sanal çiftlik işlettiğini düşünün...

Dördüncü aşama olan Investment diğer ifade ile Yatırım aşamasında insanlar yapmış oldukları yatırımın geri dönüşünün peşinde koşarlar. Çünkü bu ana kadar bir yola girmiş, bir eylem yapmış ve bir ödül peşinde koşmuşlardır. Sonrasında da o eyleme bağlı hale gelmişlerdir çünkü geri adım atmak artık kolay değildir. Yapılan araştırmalar ortaya koymuştur ki, insanlar bir işe zaman ayırıyorlarsa ondan vazgeçmeleri kolay olmuyor. Mesela kendi mobilyanızı kendiniz yaptığınız IKEA yöntemi ile dışarıdan mobilya aldığınız duruma bakın. İnsanlar genellikle kendileri mobilya yaptıkları IKEA yönteminde mobilyalarına daha fazla değer biçiyorlar. Bu konuyu Akıldışı Ama Öngörülebilir adlı kitap özetinde detaylı anlatmıştım. Bir başka örnek olarak da Twitter’ı gösterelim. Twitter’da takipçi kazandığınız durumda artık Twitter’a karşı bir bağımlılık hissedersiniz. Bu konuda 30 takipçi sınırmış. Sonrasında Hooked olmuş oluyorsunuz. Çünkü 30 takipçi kazanmak bir yatırımdır.

Dört aşamadan oluşan Hooked modelini açıklamaya çalıştım. Açıkçası bu modelin ayaklarına daha dikkatli baktığınızda insan psikolojisinin satın alma davranışı üzerindeki etkisini görüyorsunuz. Bu konuda yazılmış birçok kitap var. Yazar da onlardan faydalanmış. Bu nedenle o kitapları okumanızı tavsiye ederim. Bazılarına yukarıda değindim.

Hepinize iyi okumalar dilerim.

"Yapay Zeka" Adlı Kitap Özeti

Kıymetli arkadaşlar merhaba,

Bugün sizlere HBR Yayınlarından çıkan ve Türkçemize Optimist tarafından tercüme edilen Yapay Zeka adındaki kitabı özetlemek istiyorum. Bildiğiniz gibi yapay zeka yöneticiler için çığır açan bir teknoloji niteliği taşıyor. Çalışanlar için ise, işlerini ellerinden alacağından endişe ettikleri bir gelişme olarak ortada duruyor. Danışmanlar ise onun her derde deva olacağını söylerken, medya da sınırsızca abartarak beklentimizi arttırıyor. Gerçek şu ki, yapay zekayı en çok daha isabetli kararlar vermekte, operasyonel süreçleri iyileştirmekte, ürün ve hizmetleri geliştirmekte kullanıyoruz. Şirketler yapay zekayı en iyi şekilde kullanabilmek için mükemmellik merkezleri kuruyor, yönetim ekiplerine de bu konuya yatkın yöneticileri dahil ediyorlar.

Yapay zekanın bizim için önemini anlamak için biraz geçmişe bakmak gerek gerekiyor. Özellikle son 250 yıldır yaşanan teknolojik gelişimlerin tüm insanlığı etkileyenlerini düşündüğümüzde bunların genellikle genel maksatlı teknolojiler olduğunu görüyoruz. Örneğin; buhar motoru, elektrik, içten yanmalı motor teknolojisi, internet vb. bu kategoride yer alıyor. Bu anlamda çağımızın da en önemli genel maksatlı teknolojisi yapay zeka veya daha spesifik konuşmak gerekirse makine öğrenmesidir.

Yapay zeka adına kaydedilen en büyük ilerlemeler, algı ve bilişsellik alanlarında kaydediliyor. Algılama üzerine yaşanan ilerlemelerin gündelik hayatla en yakından bağlantılı olanları konuşma tanıma konusunda kaydediliyor. Bunun yanında görüntü tanımada da ciddi şekilde gelişimler yaşandığını söyleyebiliriz. Aşağıdaki şekilden anlaşıldığı gibi makineler birbirine benzeyen fotoğrafları ayırt etmekte son yıllarda ciddi mesafeler katettiler.

Yapay Zeka ve İnsan Hata Oranları

İkinci büyük ilerleme ise bilişsel yetenekler veya problem çözme alanında kaydedildi. Makineler birçok oyunda en iyi insan oyuncusunu çoktan yenmeyi başardılar. IBM DeepBlue'nun Kasparov'u yenmesi hakikaten o tarihte çok önemli bir başarıydı. 

Yapay zeka tabanlı sistemler belli bir alanda insanları geçtiğinde daha kısa sürede yaygınlaşıyorlar. Örneğin bir şirket gelişmiş görüntü sistemi ile odak gruplarda sevinç, şaşkınlık, kızgınlık gibi duyguları saptıyor. Bu konuda insanlardan başarılı olduğu için kullanımı artıyor.

Yapay zekanın hayatımıza girmesini kolaylaştıran en önemli metot makine öğrenmesidir. Makine örneklere bakarak kendi kendine öğrenir. Bu, geçmiş uygulamalarla kıyaslandığında çok önemli bir ayrışma demektir. Eğer yapay zeka, insan davranışlarının simüle edilmesi ise o zaman makinelere insanların nasıl davrandığını öğretmemiz gerekiyor. Fakat burada önemli olan bildiğimiz bazı bilgileri nasıl bildiğimizi insanların da her zaman formüle edememeleridir. Bir başka değişle hepimiz anlatabileceğimizden daha çok şey biliriz. Bu olgu o kadar önemlidir ki buna 1964’te bir de isim verilmiştir. Polanyi Paradoksu adı verilen bu olgu birbirimizi anlatabileceğimizin bir sınırı olduğundan yola çıkar. O sebeple makinelere de tecrübe aktarımı konusundaki becerilerimizin de sınırlı olduğunu düşünebiliriz. İnsanlar eğer ki nasıl düşündüklerini makinelere anlatabilirlerse o zaman kendileri gibi hareket eden yapay zeka sistemleri kurabilirler.

Makine öğrenmesinin farklı boyutları vardır. Son yıllarda kaydedilmiş başarıların önemli bir kısmı tek bir kategoride yoğunlaşıyor. O da gözetimli öğrenme sistemleridir. Supervised learning denilen bu sistemlerde makinelere bir problemin doğru cevabını içinde barındıran çok sayıda örnek veriliyor. Söz konusu sistemde, makineye X olarak belirtilen girdiler verilip Y olarak adlandırılan çıktı setine ulaşması amaçlanıyor. Öbür taraftan insanların doğası ile kıyaslandığında; insanların gözetimli öğrenme sistemi yerine çok fazla veri olmadan öğrenmeyi başardıkları gözetimsiz öğrenme sistemi kullanarak öğrendikleri görülüyor. Bu nedenle gözetimsiz öğrenmenin geliştirilmesi ile çok daha önemli projelerin yapılabileceği görülebiliyor. Hatta bir akademisyen gözetimli öğrenme sistemlerini pastanın üzerindeki süse benzetirken gözetimsiz sistemleri de pastanın kendisine benzetiyor. Çünkü gözetimsiz öğrenme sistemleri kendi başlarına öğrenmeyi başarabiliyor.

Tüm bu olumlu gelişmeleri rağmen, yapay zeka kullanmanın bazı riskleri de mevcuttur. Makine öğrenmesi sistemlerinin anlaşılırlık düzeyi düşüktür. Yani insanlar bu sistemlerin bir karar verirken nasıl bir mantık süreci yürüttüğünü anlamakta zorluk çekerler. Örneğin makinenin işbaşvurusu yapan bir insanı neden seçtiğini veya neden reddettiğini bilemeyebiliyoruz. Aynı zamanda bir ilacı neden önerdiğini her zaman anlayamayabiliriz. Yukarıda bahsettiğimiz Polanyi Paradoksu'nun bu sefer tersini burada görüyoruz. Makineler de bize anlatabileceklerinden daha fazlasını biliyorlar. Bu durumda karşımızda üç tane risk var. Birincisi makinelerin tasarımcının niyetlerinden kaynaklanmayan ama sistemi eğitmek için sağlanan verilerden edindikleri gizli bir taraflılıkları olabilir. Örneğin sistem, geçmişte ilanlara başvurular arasından görüşmeye çağrılan insanları baz alarak, benzer insanları görüşmeye çağırabilir ve bu da ırk, cinsiyet veya etnik kökenler açısından taraflılıklar barındırabilir. İkinci risk makine öğrenmesi sisteminin hata yapması durumunda neyin ters gittiğini saptayıp düzeltmenin zor olmasıdır. Ortaya konulan çözüme giden süreç tasavvur edilemeyecek kadar detaylı olabilir.

Yapay zekadan anladığımız sadece kompleks istatistiksel sistemler değil basit ama güvenilir şirkete katkı sağlayan algoritmalar olmalıdır. Bu nedenle çalışanlarımızın yapay zekanın nerelerde önemli katma değerler sunacağını anlamaları gerekmektedir. Bunun için de asgari yapay zeka bilgisine sahip olmaları şarttır. Şirketler yapay zekadan en iyi şekilde faydalanmak istiyorlarsa, tüm çalışanların teknolojiyi kavraması için de yatırım yapmaları gerekiyor. Bir çalışanın makine öğrenmesini kavraması, kendi işindeki potansiyel uygulama alanlarını da fark etmesini sağlayabilir. 

Şirketlerin yapay zeka teknolojisi tarafından çözülmesini asla isteyemeyeceği meseleler de olabilir. Örneğin yönetim kurulu toplantısında ne tartışılacağına karar verilmesi, performansı düşük bir personelin nasıl yönlendirilmesi gerektiği gibi konular yapay zekanın sınırlarının ötesinde görünmektedir.

Yapay zekanın çalışabilmesi için şirketin verilerinin gerçekten işe yarar nitelikte olması gerekmektedir. Bu anlamda verilerin zaman zaman gözden geçirilmesi, temizlenmesi gerekebilir. Verilerin yapay zeka modellerinde kullanılacak şekilde temin edilmesi de şirketlerin önem vermesi gereken noktalardan biridir.

Yapay zekaya adım atmak isteyen her şirketin nereden başlayacağını iyi bilmesi gerekmektedir. Bu anlamda ilk adım yapay zeka stratejisi oluşturmak olmalıdır. Bu strateji oluşturulduktan sonra da ilk aşamada hızlı kazanım sağlayacak bir proje seçilmelidir. Böylece şirkete yapay zekanın yapabilecekleri gösterilmelidir. Elbette yapay zeka projelerinin olumsuz sonuçları da olabilir. Daha önce bu projeleri yapan büyük şirketlerin bile önemli hatalar yaptığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle yapılan hataların şirketin veya müşterilerin çok da fazla önemsemeyeceği alanlarda yapılması ilk projeler için önemlidir. O sebeple müşterilerin fark etmeyeceği süreçlerde bunların denenmesi önemlidir.

Son olarak da en çok tartışılan yapay zeka insanın yerini alacak mı konusuna değinmek istiyorum. İnsanların endişe ettikleri bu noktaya şu şekilde çözüm geliştirilebilir. Öncelikle iş süreçlerinin yeni baştan kurgulanması gerekmektedir. Çalışanların yeni şeyleri denemesi ve işe katılımın desteklenmesi sağlanmalıdır. Yapay zeka stratejisinin düzgün yönetilmesi, verilerin sorumluluk bilinciyle toplanması, ve işlerin yapay zekayı içerecek şekilde tasarlanması önemlidir. Yapay zeka ile birlikte makinelerin önemi artsa da, karşımıza çıkacak bir sonraki problem veya fırsatın ne olacağını belirleyenler toplumumuzda yine kilit rol oynamaya devam edeceklerdir. Bu anlamda girişimciler , inovasyon çalışanları, bilim insanları ve yaratıcılık yönü gelişmiş kişiler halen önemli olmaya devam edecektir.

Uzun bir özet olduğunun farkındayım ama kitabı okursanız daha değinmediğim birçok konu olduğunun farkına varacaksınız. Umarım yararlı olmuştur. 

İyi okumalar dilerim.

Dikkat Tacirleri

Kıymetli arkadaşlar merhaba,

Bugün sizlere işletmelerin tüketicilerin zihnine girmek için yaptıkları mücadele üzerine yazılmış olan Dikkat Tacirleri kitabını özetlemek istiyorum. Tim Wu tarafından yazılmış olan kitap işletmelerin teknolojideki gelişimle birlikte insanların dikkatlerini nasıl çekmeye çalıştıklarını ortaya koyuyor.

Dikkat tacirlerinin başarısı, serpilip büyümesi, gerçek anlamda en çok dikkati dağınık bir topluma bağlıdır. Çünkü doğamız gereği dikkatimiz dağınıkken bize satılmak istenen şeye, bize empoze edilmek istenen algıya kolayca rıza gösteririz. Kitap okumak, bir müzik enstrümanı çalmak ya da yalnızca derin düşüncelere dalmak gibi derin konsantrasyon gerektiren durumlar, bizim sürekli açık hava ilanlarına bakmamızı talep eden dikkat tacirlerinin arzu ettiği şeyler değildir. Günümüz insanı dikkati dağınık insan ırkı veya Homo Distractors olarak adlandırılıyor. Bilgisayarın başına yalnızca bir e-posta okumak için oturduğumuzda reklamlarla tıklamamız için yapılmış çeşitli yönlendirmeler veya dikkatimizi dağıtan farklı içeriklerle karşılaşıyoruz. Böylece uzun saatlerin ardından kendimize geldiğimizde onca vaktin nasıl uçup gitmiş olduğunu merak etmiyor muyuz?

Kabul etmemiz gereken bir şey var ki, insanların bir takım şeyleri yok sayma, gözardı edebilme konusunda muhteşem bir yeteneği var. Uzun bir konuşma sırasında karşıdakinin aslında ne söylediğini hiç duymadığınızı fark ettiğiniz oldu mu? En az duyma ve görme kabiliyetlerimiz kadar önemli bir özelliğimiz de bazı şeyleri görmezden gelebilme kapasitemizdir. Bu şekilde hareket eden insanlara yapılabilecek en iyi yaklaşım tarzı onların dikkatini çekmeye çalışmaktır. Eğer siz de şimdi oturup düşünürseniz, tüm çevremizin onlarla dolu olduğunu görmeye başlarsınız. Dükkanların önünde yanıp sönen ışıklı tabelalar, bilgisayar ekranınızda zıplayıp duran ikonlar, sizi bir internet sitesine yönlendirmek için kullanılan bazı görseller... hep bunun için oradadır. 

Bir şeyi gözardı edebilme yeteneğimiz adaptasyonda ilgilidir. Eğer belirli bir uyarıcıya yeteri kadar maruz kalırsak üzerimizde oluşturduğu etkinin şiddeti giderek azalır. Örneğin bir zamanlar çok dikkat çekici bulduğumuz ve bakmadan geçemediğimiz bir poster defalarca görmenin ardından artık bizim için sanki orada yer almıyormuşcasına etkisiz hale gelebilir. Dikkat tacirleri bu etkiyi yeniden yakalayabilmek için her defasında daha da ileriye gider, hatta bazen insanlar üzerinde şok etkisi uyandıracak uygulamalar yapabilirler. Günümüzde teknolojik gelişmeler hepimizi yakından ilgilendirmektedir. Bazı ürünlerin bize teknolojik yeniliklerle sunulmuş olması bizleri oldukça yakından etkilemektedir. Mesela Ozmoz sistemi ile arıtılmış sular, altınla kaplanmış ses sistemi kabloları gibi kullanımın ürüne kattığı değeri tam olarak da algılayamadığımız dahiyane yeniliklere fazlasıyla kanma eğilimindeyiz.

İnsan zihnine erişim yollarını tarihsel açıdan düşündüğümüzde, kilisenin orta çağda bu faaliyeti yürüten önde gelen kurum olduğunu görebilmekteyiz. Daha sonra devletler, sınırlı sayıdaki yayın organını kullanarak geniş kitlelere dikkat çekici propagandalar yapabilmişlerdir. Örneğin Birinci Dünya Savaşı’nın başlangıcında Lord Kitchener Birleşik Krallık’ın savaşa girmesinden sonra İngiliz Halkına "Ülkenizin size ihtiyacı var" söylemi ile bir kampanya başlatmış ve çok yakın zamanda önemli bir asker sayısına ulaşmıştır. Lord Kitchener’in kampanya posterinde, postere bakanları doğrudan hedef alan parmağı, oldukça dikkat çekici olarak görülmektedir. 

1910’larda yapılan reklamların insanların bilinçaltına yönelik olması oldukça sıkça karşımıza çıkmıştır. En etkili marka reklamcılığın amacı, bir tercih yapmaya tüketiciyi yönlendirmektense, sizi söz konusu markanın tek seçeneğiniz olduğu konusunda ikna etmektir. Kola dinleyince akla Coca Cola gelmelidir, sizin sigaranız Camel’dir ya da motosiklet denince Harley Davidson’dan başkası düşünülmemelidir. Bu algı ile marka kişiliğinizin bir parçası haline gelmeyi beceriyorsa başarılı oldu demektir. Bu markaların tüketiciye sunduğu şey yalnızca yüksek kalitedeki ürünleri değil çok daha derin ve yoğun şekilde tatmin ettikleri duygulardır. Bir insanı bir şeye ikna etmek ya da ona bir şey üretmek onda bir duyguyu uyandırmaktan çok daha zahmetlidir. 

Hitler Birinci Dünya Savaşı’nda Almanların kaybetmesinin bir sebebinin de propaganda konusunda yeterli adımları atamamış olmalarını görmektedir. Bu sebeple Propaganda ve Halkın Aydınlanması Bakanlığı kurulmuş ve bu konuya tüm savaş boyunca çok önem vermiştir. Diğer bir konuda Hitler’in yapmış olduğu etkili konuşmalardır. Lenin'in komünist devrimin hemen ardından yaptığı şeylerden biri Moskova radyosunu 1930’ların dünyasının en güçlü yayın yapan istasyonu haline getirmekti. Görüldüğü gibi devletler 20. yüzyılın başında dikkat çekmeye oldukça önem vermeye başlamıştır.

İnternet ve sosyal medya devriminden sonra insan zihnine girme faaliyeti değişime uğradı. Önceleri ünlü olanlar kahramanlar, krallar veya azizlerdi. Sonra sinemanın ya da spor dünyasının ikonları devreye girdi. 1990’larda ise artık şöhret herkesin başına gelebilecek bir şey gibi algılanmaya başlandı. Bu devrin en önemli özelliği güven duygusunun birinci plana gelmiş olmasıdır. O sebeple bizden biri gibi yaşayan insanların; bizim yediğimizi yiyen, bizim giydiğimizi giyen bireylerin bizi etkilemesinin daha kolay olduğu bir ortamda yaşıyoruz. Böylece markaların yapmış olduğu reklamlar bizler gibi olan insanlar tarafından doğrulanmadıkça kendimizi rahat hissetmiyoruz. O nedenle markalar, bizim gibi yaşayan insanların kendilerini tercih ettiğine veya kalabalıkların kendi ürünlerini kullandığına bizi inandırmaya çalışıyorlar.

Evet uzun bir özet olduğunun farkındayım. Kitabın boyutunun büyük olduğunu da söyleyebilirim. Kitabı eğer okursanız çok daha fazla örnek ile nasıl dikkatimizin çekildiğini daha iyi anlayabilirsiniz. Sonuç olarak zamanında gazetelerin yaptığının, sonradan radyo ve televizyonun yapmaya devam ettiğinin ve günümüzde de internet ile sosyal medyanın dikkat tacirlerinin birer aracına dönüştüğünün farkında olmalıyız. Bu sebeple müşteri gözüyle bakarken, gerçek ihtiyacımızı her zaman duygularımıza yenilmeden adresleyebilmeliyiz.

Siber Güvenlik

Kıymetli arkadaşlar merhaba,

Harvard Business Review tarafından yayınlanan ve dilimize Optimist yayınevi tarafından çevirilen Siber Güvenlik adlı kitabı sizler için özetlemek istiyorum. Kitap içerisinde birçok makale bir araya getirilerek Siber Güvenlik konusuna genel bir bakış sağlamak amaçlanmış.

Kitap şu şekilde başlıyor; eğer misyonunuz gereği kritik sistemleriniz dijital ve şu ya da bu şekilde internet ile bağlantılı ise asla tam anlamıyla güvenli hale gelemezsiniz.

Yukarıdaki cümle gösteriyor ki aslında tam bir güvenlik yoktur. Sadece arttırılmış güvenlik vardır. Kullandığımız teknolojilerin karmaşıklığı arttıkça, onları oluşturanlar bile tam olarak bunları kavrayamayabiliyor. Bu sebeple birçok sızma girişimi başarılı olabiliyor. ABD şirketlerinin bir sızma yaşadıklarını ancak 200 günde saptadıkları belirtiliyor.

Siber güvenlik uygulamalarında olması gerekenler şu şekilde belirtiliyor:
- Şirketin donanım ve yazılım varlığının envanterini çıkarmak
- Güvenlik koruma duvarı ve saldırı tespit sistemi gibi koruyucu önlemler almak
- Çalışanları olta e-posta saldırıları konusunda eğitmek
- Yapılabiliyorsa önemli sistemleri diğer sistemlerden ayırmak (hava aralığı oluşturmak)
- Geniş bir siber güvenlik kadrosu oluşturmak
- Hasımlar gibi düşünmeyi öğrenmek. Bir iç ekip oluşturup verilere ulaşmayı denemek.

Güvenlik ihlalleri ile ilgili rakamlara geçtiğimizde karşımıza şu gerçekler çıkıyor:

2017 yılında dünya çapında birçok şirket ile yapılan bir araştırmaya göre saldırıların %70'i etkisizleştirilirken, 2018'de bu rakam %87'e çıkmış. Öbür taraftan da saldırı miktarı da gittikçe artmaya devam etmiş. 2017'de toplam 106 saldırı raporlanırken 2018'de bu rakam 232'ye çıkmış.

Peki bu sızmayı yapanlar kimler? Kabaca söylersek ihlallerin dörtte biri iç kaynaklıdır. Sektörlere göre bunu söylersek;  konaklama, eğitim, imalat ve perakendecilikte dış kaynaklı ihlaller olurken, eğitim, sağlık ve kamu yönetimi gibi alanlarda iç kaynaklı ihlaller de önemli oranlara çıkmaktadır. Özellikle sağlık hizmetlerinde iç kaynaklı ihlaller %55 ile diğerlerinden ayrışmaktadır.

Yapılan saldırılar özellikle kişisel verilerin ve ödeme bilgilerinin alınması şeklinde sonuçlanıyor. Saldırganlar özellikle konaklama, perakendecilik ve gıdada ödeme bilgilerini ele geçirmeye çalışırken; eğitim, enformasyon, sağlık hizmetleri gibi alanlarda kişisel verileri hedeflemektedir. Çok büyük ölçüde tek enformasyon türünü içeren ihlallerle karşılaşan sektörler savunmalarını iyice keskinleştirebilir. Çünkü burada risk belirlidir ve kötü adamlar hep aynı şeyin peşindedir. Fakat birden fazla veriyi hedefleyen saldırganlarla karşılaşan sektörler her alanda savunmalarını doğru konumlandırmalı, esnek olmalıdırlar.

Bugün gelinen noktada şirketler saldırıları geri püskürtme yeteneklerini geliştirmiş olsalar da başarıya ulaşan saldırıların yol açtığı hasarı azaltamıyorlar.  Bu nedenle şirketler çevrimiçi sistemlere sahip olmanın getirisinin bu risklere deyip değmeyeceğini düşünmelidirler. Bu nedenle sızma olduğunda bir felakete yol açabilecek kritik sistemleri internet dışında tutma konusunu değerlendirmelidirler.

Yine yapılan bir araştırmaya göre yöneticilerin %38'i siber güvenlik riskleri konusunda ileri derecede kaygılı olduğunu belirtirken, çok daha küçük bir oranı bu konulara hazırlıklı olduğunu söyledi. Şirketler için halen denetim ve saygınlık riskleri siber güvenlikten daha önde geliyor. Yaklaşık 3000 kişiye yapılan bir ankette sorulan "şirketinizin stratejik hedeflerine ulaşmasının önündeki en büyük üç tehdit nedir?" sorusuna verilen yanıtlardan sadece yüzde sekizinde siber güvenlik beyan edilmiştir.  Bunun yanında yöneticiler güvenlik sorunlarının üzerine gitmek için gereken uzmanlıktan da yoksun olduklarını düşünüyorlar.

Firmalar şu üç can sıkıcı gerçeği kabullenmek ve gereken karşılığı vermek zorundalar. Birincisi siber risk Moore yasası uyarınca evrimleşiyor. İkinci olarak tüm tehdit yöntemlerinde olduğu gibi savunma saldırıdan çok daha zor bir iştir. Saldırganların kazanması için bir kez bile başarılı olmaları yeterlidir. Üçüncü ve en kötüsü sabır ve gizlilik her zaman saldırgandan yanadır. Şirket rehavete düşerse saldırgan uygun zamanda başarılı olabilir.

2014 yılında IBM şirketi incelediği güvenlik vakalarının %95 inin insan hatası içerdiğini açıklamıştı. Veri ihlallerinin %90 ı da e-posta oltalama sonucudur. Bu durumda çalışanların bilinçlendirilmesi oldukça önemli oluyor. Verizon raporuna göre siber saldırıların önemli bir kısmı da çalışanların bilgilendirmeleri sebebiyle ortadan kaldırılabiliyor. Fakat çalışanlar kendilerinden istenen bilgi güvenliği uygulamalarını kabullenemiyor. Bu nedenle uzun ve sık değişen şifreler yerine çok aşamalı doğrulama yapılması, gün boyu süren eğitimler yerine kişiye özel eğitim verilmesi, IT departmanındaki çalışanların denetleyen değil danışılan bireyler yapılması oldukça önemlidir.

Şirketlerin veri ihlali gerçekleştikten sonra da aşağıda yer verilen aynı hataları tekrarladıklarını görüyoruz:
- Müşterilerini uyarmak için çok beklemeleri,
- Onlara destek vermede yetersiz kalmaları,
- Şeffaf olmamaları,
- Sorumluluğu üstlenmekten kaçınmaları.

Eninde sonunda tüm işletmeler veri güvenliği noktasında faaliyetlere başlayacaklar veya bunu genişletecekler. Güvenilir görünmek isteyen şirketler, gizliliğe ve güvenliğe öncelik vermeye başlayacak, tüketiciye bunu açıkça gösterecek ve şeffaf davranarak müşteri ilişkilerini güvenceye almaya çalışacaklardır.

Bir güvenlik uzmanının dediği gibi tümüyle güvenli olan tek bilgisayar, kimsenin kullanmadığı bilgisayardır. O sebeple yaşadığımız dünyada bu tarz ihlallerin olabileceği gerçeğiyle yaşamayı öğrenmeli ve tehditlere karşı hazır olmalıyız.

Siyah Kuğu (Black Swan) Kitap Özeti

Merhaba sevgili dostlar,

Uzun zamandır kitap özeti yapacak zaman bulamamıştım. Bu süre zarfında elime geçen ve hakikaten farklı olduğuna inandığım bir kitabı sizinle paylaşmak istiyorum. 

Nassim Nicholas Taleb tarafından yazılmış olan Siyah Kuğu adlı kitaptan bahsediyorum. Okunması çok kolay değil. Açıkçası herkesin beklentisini de tam olarak karşılayamayabilir. Fakat yine de bir defa okunmasında yarar var diye düşünüyorum. 

Kitabın adının Siyah Kuğu olmasının bir nedeni var. Bildiğiniz gibi siyah bir kuğu görülmesi pek olası olmayan bir hayvandır. Hatta Avustralya'nın keşfinden önce siyah bir kuğu olmasının imkansız olduğuna inanılıyordu. Fakat bu keşiften sonra insanlar çok şaşırmış olsalar da siyah bir kuğunun olabileceğini anlamış oldular. Kitap da işte bu noktada diyor ki; "Gözlem ve deneylere dayalı öğrenmenin ciddi boyutlarda sınırlamaları vardır ve bilgimiz kırılgandır." Tek bir gözlem milyonlarca beyaz kuğunun binlerce yıldır doğrulamış olduğunu genel bir kanıyı tamamen geçersiz kılabilir. Bunun için de tek bir siyah kuğu görülmesi yeterlidir. 

Siyah Kuğu olarak bahsedilecek olayın üç temel özelliği vardır;

1- Sıradışıdır. Çünkü geçmişte olabilirliğine dair tek bir işaret dahi görülmemiştir. 

2- Olağanüstü etki gücüne sahiptir. 

3- Beklenmedik olmasına rağmen insan doğası bu olayı sonradan bir mantıksal çerçeveye oturtmaya kalkışır. 

Dünya tarihinde neler bir Siyah Kuğu olarak adlandırılabilir diye düşündüğümüzde şu örnekleri verebiliriz; "Dünya savaşları, Sovyet Blokunun çöküşü, 1987 Borsa Krizi, 11 Eylül saldırıları" birer Siyah Kuğu olarak adlandırılabilir. Bunların tamamını insanlık öngörememiş, hepsi önemli şekilde hayatlarımızı etkilemiş ve sonradan da insanlık bunları "bu olaylar ortaya çıktı çünkü şundan dolayı" deyip mantıksal bir çerçeveye oturtmuştur. 

İnsanlar veya toplumlar sıradışı olan olaylara karşı körlük yaşamaktadır. Örneğin 1914 yılında Dünya Savaşı çıkmadan önce Avrupa'da güzel bir yaz yaşanıyor, insanlar tatil yerlerinde eğleniyor ve Sırp-Avusturya Macaristan sorununu gelip geçici bir mesele olarak görüyorlardı. Bundan iki ay sonra tüm Avrupa'nın bir anda karışacağını neredeyse kimse öngörmüyordu. Hatta Alman İmparatoru bile tatildeydi. 

İnsanlar geçmiş deneyimlerin ileride de tezahür edeceğine inanırlar ve buradan yola çıkarak öngörülerde bulunurlar. İnsanlar kendi zihinlerinde oluşturdukları bazı fikirlere, dogmalara veya temalara gereğinden fazla inanıp onları hayatlarının ayrılmaz bir parçası haline getirdiklerinde en ufak sapmaya karşı bile korunmasız hale gelebilirler. Kitapta epeyce geçen ve Platon'dan türemiş Platonik kavramı da burada yer almaktadır. Örneğin insanlar gerçek arazi yerine haritaya daha fazla güvenirler, tüm kararlarını buna göre verirler. Oysa gerçek hayat bu kadar pürüzsüz ve sapmasız değildir. Yazarın şöyle de bir iddiası var. Kütüphanenizdeki okunmamış kitaplar okunmuş kitaplarınızdan daha değerlidir. Çünkü Siyah Kuğular aslında okunmamış kitapların içinde yer almaktadır. 

İnsanlar tahminlerde bulunurken hep geçmişi dikkate alırlar demiştik. Bunun yanında da ister istemez bunun içerisine temennilerini de dahil ederler. O sebeple bir büyük gelişme ortaya çıktığında, aslında bunun olmaması lazımdı deyip, kısa sürede eski düzene dönüleceğini düşünürler. Örneğin Lübnan iç savaşının aslında 1-2 hafta içerisinde biteceğini düşünen birçok insan Lübnan'dan göçmeyip kalmayı tercih etmişti. Fakat savaş 15 yıl kadar sürdü. Hemen yanımızdaki Suriye'de yaşanan gelişmelerin 9 yıldır devam ettiğini düşündüğümüzde, aslında ne kadar yanlış tahminler yaptığımızı görebiliriz. 

Kitap Vasatistan ve Aşıristan diye iki ayrı ülke analojisi kullanarak aşırı sapmaların oluşturduğu etkiyi anlatmaya çalışıyor. Örneğin Vasatistan'da 1000 insanı bir araya topladığınızda aralarında aşırı kilolu bireyler olsa bile ortalama kilo normale oldukça yakın çıkacaktır. Bu sebeple tek bir örnek, grubun tamamının yansıttığı gerçeği önemli oranda etkileyemeyecektir. Oysa Aşıristan denilen ülkede insanların gelirlerinin ortalaması tek bir insanın gelirinin hesaba katılması ile önemli oranda değişebilir. Burada eşitsizlikler öyle boyuttadır ki tek bir örnek bütünü önemli oranda etkileyebilir. 

Neredeyse tüm fiziksel konular (yaş, bel çevresi, kilo, boy vb.) Vasatistan'a özgü iken tüm sosyal konular (servet, kitap satışı vb.) Aşıristan'a özgüdür. Aşıristan'da yaşıyorsanız her an bir Siyah Kuğu ile karşılaşma olasılığınız çok yüksektir. Bu nedenle Vasatistan'da kazanan pastadan fazla ama belki de anlamsız bir pay alırken, Aşıristan'da ise kazanan herşeyi alır. Özellikle dijitalleşme ve küreselleşme Aşıristan tarzı yaşam biçimimizi pekiştiriyor. 

Kitapta eleştirilen konulardan biri de istatistiktir. Hatta yazar öyle eleştiriyor ki, bugüne kadarki tüm istatistik kitaplarını çöpe atın demeye getiriyor. Bunun sebebi aslında yukarıda anlattığımız gibi geçmiş gözlemlere dayalı olarak gelecekte neler olabileceğini öngörmeye çalışmamızdır. Hiçbir istatistik yönteminin Siyah Kuğuları tam olarak ortaya çıkaramayacağını söylüyor. Hele bir de bunu uzmanlar uyguluyorsa o zaman güvenimiz daha da fazla artıyor ve bu durum da bir körlük oluşturuyor. 

Kitapta birçok örnek ile bu konular derinlemesine tartışılıyor. Alıp okumanızı tavsiye ederim.

"Büyük Markalar Büyük Hatalar" adlı kitap özeti

Merhaba sevgili arkadaşlar,

Son zamanlarda okuduğum ve bundan yaklaşık 20 yıl önce basılan bir kitabı size özetlemek istiyorum. Big Brands Big Trouble isimli kitaptan dilimize çevrilen bu kitabın yazarı Jack Trout. Kitap bu kadar eski olmasına rağmen şaşırtıcı şekilde günümüzün sorunlarını ve şirketlerin ısrarla hata yaptıkları alanları bizlere gösteriyor. 

Kitabın kapağında "başkalarının hatalarından öğrenmek çok daha karlıdır" yazıyor. Buna sanıyorum hepimiz katılırız. Hata yapmadan önce diğerleri ne yaptı diye bakmak çok akıllıcadır. O zaman kitapta belirtilen hatalara bakmaya başlayalım.

1. "Ben de"  Hatası: Şirketler başka şirketlere baktıklarında onların başarılı oldukları alana yatırım yapıp, "ben de bunu yapıyorum, o zaman neden benden de almıyorsun" diyebiliyorlar. Fakat burada atlanmaması gereken en önemli konu eğer bir şirket daha önce bir pazara girmişse ve burada başarılı olmuşsa insanların zihninde de yer edinmiş demektir. Burada yeni bir girişim yapmaktansa başka boş alanlar bulmak daha mantıklıdır. Ayrıca birçok durumda pazardaki mevcut ürün şirketin ismi ile bilinir hale gelmiş olabilir. Mesela Coca Cola, Selpak, Gilette gibi. Zihinlerdeki bu yerleşik yapıyı ortadan kaldırmak zordur. Ayrıca şirketlerden biri zihinlerde bir kelime veya bir konumu sahiplendiğinde başka bir şirketin gelip bunun üzerine yerleşmesi kolay değildir. Örneğin Volvo hep sağlam araçları ile bilinirken gidip BMW'nun sahiplendiği sportif araç konumunun üzerine oturamaz. 

2. Ne sattığını ifade etmemek. Şirketler eğer yeni bir pazara giriyorlarsa ve iletişim anlamında da yeterince bütçeleri yoksa o zaman sattıkları ürünün ismi kendini anlatır şekilde koyulmalıdır. Örneğin otomobile ilk çıktığında atsız araba deniyordu. Ayrıca Kellogs başarılı bir mısır gevreği iken Wheaties veya corns gibi içinde gevreklerin tanımını yapan ürünler piyasaya çıktığında Kellogs'un başına bela olmuşlardı. Bunun yanında iki isimli şirket isimleri de oldukça kafa karıştırıcıdır. Bu kimlik kargaşasından başarılı olan şirket de etkilenir. Örneğin Bridgestone/Firestone markasında insanlar Firestone markasına olan olumsuz bakışları nedeniyle Bridgestone markasını olumlu karşılamama eğilimine girmişlerdi. 

3. Pazarlamanın bir ürün savaşı değil algı savaşı olduğunu bilmemek. İnsanlar inanmak istedikleri şeye inanırlar. Bu nedenler tüketicilerin zihinlerini değiştirmek kolay değildir. Örneğin yapılan birçok testte insanlar Coca Cola ile Pepsi arasında Pepsi'yi daha lezzetli bulmuşlardır. Fakat buna rağmen yine de insanların Coca Cola aldıklarını görürsünüz. Çünkü Coca Cola zihinlerde yerleşmiştir. Coca Cola ve Pepsi yarışında Pepsi'nin de yer bulabilmesi Pepsi'nin kendisini gençlerin seçimi olarak konumlandırması ile olabilmiştir. İnsanlar size, size ne ün kazandırdıysa onu verir, daha fazlasını değil. Xerox bir fotokopi makinası iken bir bilişim şirketi haline gelmeye çalıştı ama bunda başarılı olamadı. 

4. Biz çok başarılıyız hatasında ısrar etmek. Özellikle büyük ve başarılı şirketler bu hatayı çok yapmaktadır. Başarı genellikle kibire, kibir de felakete yol açar. Şirketler başarılı olduklarında çok daha az objektif olurlar. Pazardan gelen uyarıları dikkate almazlar. Şirket ne kadar büyürse tepe yönetiminin ön cepheler ile irtibatı koparması daha kolay olur. Çoğu başarılı şirket rakiplerden bir şey almayı reddeder. Daha da kötüsü rakibi hakkında ileri geri konuşur ve organizasyonun da bunu yapmasına izin vermez. İş bu şekilde devam ederken genellikle iki numaralar her zaman saldırma halindedirler. Örneğin Burger King ateşte ızgara sloganı ile kızartma yapan Mc Donalds'ı sağlıklı yemek noktasından vurmuştu. Ayrıca Atlas Global de THY'ye koltuk mesafeleri açısından meydan okumuştu. Yalnız şunu da unutmamalı ki, iki numara bir numaranın olduğu şey olamaz. O farklı bir değer önerisi ile gitmeli ve pazarda kendini böyle konumlandırmalıdır. 

5. Her şey herkes içindir hatası. Şirketler bir alanda çok başarılı olduktan sonra kendilerini tutamayıp başka alanlara kayıp herkese hitap eden birçok ürün veya hizmet üretmeye başlarlar. Chevrolet bir zamanlar değerli bir aile arabasıydı. Satışlarda bir numaraydı. Sonra versiyonlarını arttırdı ve kendini ucuz, sedan, spor, kamyon gibi bir çok alanda araç üretir hale getirdi. Odağını kaybetti ve daha sonra satışlarda geride kaldı. Ne kadar fazla ürün gamınızı artırırsanız markanızın özünü oluşturan farklılaştırıcı fikri o kadar ortadan kaldırırsınız. Örneğin Marlboro büyümesini sürdürmek için Marlboro Lights ürününü piyasaya sürmüştü. Bunu Menthol, Mediums vb izlemişti. Tarihi boyunca markanın satışları ilk defa ani bir düşüşe geçmişti. Problemin ne olduğu açıktı. Gerçek kovboylar mentollü sigara içmezlerdi. 

6. Liderliği yerleşik hale getirmemek. Liderlik bir markayı farklılaştırmanın en güzel yoludur. Psikolojik olarak insanlar her zaman orijinal olanı, ilk olanı ve mucidi isterler. Çünkü derinlerde bir yerde o markanın en iyisini bildiğini düşünürüz. Böylece risk almadığımızı ve diğerleri gibi doğru bir tercih yaptığımıza inanırız. Mesela Coca Cola Pepsi'ye karşı "the real thing" kampanyası yapıp rakibinin ve diğer küçük rakiplerinin önünde kendini mucid, lider ve işi en iyi bilen olarak konumlandırmıştı. Hatta diğerlerinin varlığını ve ürünlerini sorgulatmayı bile amaçlamıştı. Levi's da Avrupa'da orijinal diye lansmanını yaptığı ürünlerinde çok başarılı oldu.

7. Kötü haberlerin insanlarınız tarafından size getirilmesini beklemeyin. İnsan doğası gereği şirkette çalışmaya devam edebilmek için yönetime kötü haberi kendisi vermek istemez. Kötü haberi gizlemek veya iyi haberler arasında kamufle etmek daha iyi görülür. Fakat bu davranış işletmeleri felakete götürebilir. Bu nedenle iyi bir lider neyin olup bittiğini kendisi ortaya çıkarmalıdır. 

Kitapta anlatılan hataları yedi başlıkta sizlerle paylaşmaya çalıştım. Umarım faydalı olmuştur. 

"Bank 4.0" Adlı Kitap Özeti

Merhaba kıymetli arkadaşlar,

"Banking Everywhere, Never at a Bank" cümlesi ile başlayan Brett King tarafından kaleme alınmış Bank 4.0 kitabını sizler için özetlemek istiyorum. "Banking Everywhere, Never at a Bank" yani "Her yerde bankacılık ama bankada değil" girizgahından anladığımız kadarıyla artık bankacılık işlemleri için bankalara gerek duyulmayacağından bahsediliyor. Brett King'in önceki kitapları Bank 2.0 ve Bank 3.0 da aslında temelde bu konuyu gündeme taşıyordu. Fakat artık bu durumun ayak sesleri daha net duyulmaya başlandı. Şimdi kitaba dönelim, bakalım King bizler için neler yazmış...

King başarılı olan işletmelerin iyileştirme yapmak yerine en baştan başlayarak tasarım yaptıklarını, gerçek ihtiyacı gördüklerini ve insanların temel beklentilerini iyi anladıklarından bahsediyor. Örneğin 1885'de Carl Benz iki kişilik benzinli bir aracı tasarladığında diğerleri daha çok atların çektiği araçların nasıl daha iyi tasarlanacağını konuşuyorlardı. Bir başka örnek de Apple'dan. Klavyeli telefonlar çok popüler iken tamamen dokunmatik bir ekran tasarımı ile müşterinin karşısına çıkmak hakikaten o dönem için çok yıkıcı bir inovasyondu. Job ve onun CDO'su (Chief Design Officer) mevcut telefonları iyileştirmek yerine tamamen sıfırdan başlayıp yepyeni bir tasarım ortaya çıkardılar. 

Yapılan her tasarım öncelikli olarak faydayı amaçlamalıdır. Şunu hiçbir zaman aklımızdan çıkarmamalıyız; müşteriler bankalara bankacılık yapmak için gelmezler. Onların bazı ihtiyaçları vardır ve bu ihtiyaçları bankalar giderirler. Örneğin müşteri para yatırmak için bankaya gelmez, parasını bir yatırıma dönüştürmek için gelir. Bununla çeşitli yatırım araçları alabilir veya bankaya bunu borç olarak verip karşılığında bir gelir elde etmeyi umar. Öbür taraftan müşteri bankaya parasını başka bir insana güvenle göndermesi için gelir. Eğer bu hizmeti başka bir kurum sağlayabiliyorsa bankaya değil o kuruma da gidebilir. Son yıllarda Moneygram, Western Union veya yeni hayata geçen birçok Fintech bankalara bu anlamda iyi birer alternatif olmuş ve bankaların pazar payından almaya başlamıştır. Son olarak da insanlar bankaya kredi almak için gelmezler. İnsanlar bankaya gelirler çünkü bir ihtiyaçları vardır ve buna ulaşmanın bir yolu bankanın finansmanına başvurmaktır. Eğer başka kurumlar da finansman noktasında iyi teklifler veya alternatifler sunuyor olursa insanlar bankaya gelip yüksek maliyetler ödemek yerine bu kurumlara gidebilirler. Son yıllarda Lending Club, Zopa gibi Fintechlerin kredi temininde önemli boyutlara geldiğini görüyoruz. Müşteriler bankaya gelip uzun, yorucu, sıkıcı ve bürokratik süreçler ile boğuşmak yerine arkada akıllı sistemler kullanan Fintechlere gidip daha kısa sürede finansmana daha doğrusu istediği ürün veya hizmete kavuşmaya çalışmaktadırlar. Bu da bankalar için önemli bir risk olarak görülmektedir.

Bunu bir başka örnek ile de zenginleştirebiliriz. Müşterinin bir web sitesinden bir mal satın almak istediğini düşünün. Bunun için bir finansmana ihtiyaç duyuyorsa bankaya başvurup bir kredi kartı sahibi olmaya çalışması müşteri için gerçekte talep edilen bir süreç değildir. Hatta bunun için müşterinin deneyimindeki bir pürüz denilebilir. Müşterinin ihtiyacı o malı, bütünleşik bir süreç sonrasında satın almaktır. Kredi kartı sadece bunu sağlayan bir ayrıntıdır. 

Yukarıda gösterilen dönüşüm için aslında en uygun yer yasal sistemin henüz yeterince gelişemediği ülkelerdir. Örneğin Kenya'da Mpesa iki insan arasındaki mesajlaşma ile birbirlerine para gönderme sistemidir ve Kenya'da bu çok yaygındır. 2005 yılında Kenya'da her insanda bir mobil telefon varken banka hesabına sahip olma oranı %30'lar mertebesindeydi. O sebeple bu servis Kenya'da çok hızlı yayıldı ve bugünlere gelindiğinde neredeyse ülke GSYH'nın %40'ına denk gelen bir boyuta erişti. Afrika'nın birçok yerinde aslında böyle bir ihtiyaç var. Çünkü yapılan bir araştırmaya göre Afrika kıtasındaki insanların bankacılık faaliyetlerinde yararlanamayan bölümününden herhangi bir insanın bir banka şubesine ulaşması için bir aylık maaşından daha fazla harcama yapması gerektiği ortaya konmuştur. 

Yukarıda tanımladığımız bankacılık hizmetlerini genel olarak Bank 4.0 olarak adlandırırsak; bizler Bank 4.0'ı araç içinde otobanların ücretlerini öderken ya da Alexa veya Siri gibi asistanların müşterilerin talimatı ile ödemeleri gerçekleştirmesinde görmeye başlayacağız. 

Bu kadar yenilik yapılırken regülasyonlar ister istemez geriden gelmektedir. Hatta kitapta yapılan bir tespite göre regülasyonlar inovasyonları birer tehdit olarak algılamaktadır. Hatta bunun için kullanılan analojiye göre bir vücuda giren bir virüs nasıl bağışıklık sistemi tarafından ortadan kaldırılmaya çalışılıyorsa regülasyonlar da aynı şekilde inovasyonlara karşı bir direnç ortaya koymaktadır. Oysa regülatörlerin bankalardan istediği en önemli konulardan biri müşterilerinin bilgilerini doğru şekilde kayıt altına almaları ve bunları korumalarıdır. Fakat bu konuda bankalardan çok daha doğru bilgiler tutabilenler hepimizin bildiği Amazon, Facebook, Apple veya Google gibi şirketlerdir. Çünkü insanlar gerçek bilgilerini bu tarz platformlarda paylaşmakta bir sakınca görmemektedirler. Ayrıca her bankaya ayrı ayrı bilgi paylaşmaktan sıkılan insanlar için ileride Google hesabından faydalanılarak kimlik doğrulaması yapılması gündeme gelebilir. Elbette bu şu şekilde de olabilir. Bir bankada hesap açmış bir müşteri herhangi bir web sitesine gidip hesap açmak istediğinde veya kendini bir hizmet alabilir olarak göstermek istediğinde bu web sitesi bankaya bir API üzerinden bağlanıp bu müşteri için bir sorgu atabilir. Böylece hem müşterinin verdiği bilgiler teyit edilir hem de bazı durumlarda hiç hesap açmaya gerek kalmadan doğrudan banka hesabı hesap bilgileri yerine geçebilir. 

Bankalar bugün müşterilerine ürün odaklı olarak yaklaşmaktadırlar. Özellikle müşterilerinin ihtiyaçlarını hangi ürünleri ile giderebildiklerini onlara göstermektedirler. Bank 4.0 devrinde ise müşterinin ihtiyaçları kendisine öneride bulunan bir asistan vasıtası ile karşılanmaya çalışılacaktır. Örneğin Siri'ye "bu akşam boğazda bir yemek yesem ne dersin?" diye sorduğunuzda, Siri size "son dönemlerde çok dışarıda yemek yedin, çok para harcadın, artık bu ay evinde otur" diyebilecektir. Burada özne insandır, banka değil. Bir bankaya gidildiğinde ister istemez bankacılık ürünleri ile ihtiyaçlar karşılanmaya çalışılır. Ama banka dışı bir asistan ile görüşüldüğünde bankalar da dahil olmak üzere tüm sektörler taranarak bir çözüm önerilir. Bu konu için size 2048 isimli romanı önerebilirim. Orada asistanların gelecekte bizim için neler yapabileceği güzel bir şekilde tasvir edilmiş. 

Bu aşamada şunu da düşünebiliriz. Kişisel asistanlar her banka için ayrı mı olacak? Yoksa bunlar bir uygulamada merkezi hale mi gelecek? Öncelikle şunu belirtelim ki, sesli komut teknolojileri oldukça önemli hale gelecek. Bu hususu zaten bankaların sesli asistanlara yaptıkları yatırımlardan anlayabiliyoruz. Bu sesli asistanlar her banka için ayrı olacaksa o zaman müşteriler nasıl bir deneyim yaşayacaklar? Kitapta şunu net şekilde söylüyor ki; her insanın kullandığı sadece bir tane veya sayılı sesli asistan olacak. Bu asistanlar muhtemelen banka ürünü olmayacaklar çünkü müşteriler Siri veya Alexa gibi uygulamaları kullanarak tüm hizmetlere ulaşmak isteyecekler.

Bankacılık denince ister istemez halen aklımıza şubeler geliyor. Fakat hazırlanan birçok rapora göre artık şubelerde yapılan bankacılık gittikçe azalacak gibi görünüyor. Bunu zaten ülkemizde ve gelişmiş bir çok ülkede şube sayılarının azalması ile anlayabiliyoruz. Fakat şöyle bir şey var ki halen şubelere giden bir kısım insan var. Bunları da iyi incelememiz lazım. Bazı insanlar hakikaten mobil veya internet şube gibi hizmetleri kullanmadıklarından şubelere giderken birçok insan da bankalar regülasyonlar gereği insanları şubelerine gitmeye mecbur bıraktıkları için şubelere gidiyor. Bizler alışkanlık gereği dijital kanallarımıza ADK demekteyiz. ADK bildiğiniz gibi Alternatif Dağıtım Kanalı demektir. Oysa bunlar şimdi Ana Dağıtım Kanalı haline geldiler, şubeler Alternatif Dağıtım Kanalı oldular. 

Bank 4.0 denildiğinde Fintechlerden bahsetmemek olmaz. Özellikle müşterilerin yaşadığı pürüzlerin ortadan kaldırılması ve deneyimlerinin iyileştirilmesi açısından büyük faydalar sağladıklarını görebiliyoruz. Öbür taraftan Fintechlerin bankalarla rekabeti açısından da maliyet farkları nedeniyle önemli avantajlara sahip olduklarını biliyoruz. Bu durumda Fintechlerle olan ilişkilerinde bankaların birkaç alternatifi vardır: 
- Bir şey yapmama: Bu alternatif en nihayetinde bankalar için çok maliyetli olabilir.
- Fintech ile işbirliği yapma: En hızlı ve en ucuz çözüm.
- Fintech satın alma: Potansiyel olarak hızlı fakat çok maliyetlidir. Ayrıca kültürel uyum problemi oluşturabilir. 
- Fintech inovasyonlarını taklit etme: Bu hem yavaş hem de çok maliyetli bir operasyondur.

Son olarak da bankaların bugüne kadar başvurdukları en önemli dayanakları müşterilerin kurumsal ve büyük işletmeler olmaları nedeniyle kendilerine güvendiklerini düşünmeleriydi. Oysa 2008 finansal krizi ile birlikte bankalara olan güven oldukça önemli oranda sarsıldı. Bugün İngiltere'de insanların sadece %12'si bankalara güvendiklerini belirtiyor. Bu durumda Fintechlerin bankacılık lisanslarının olmaması onlara güvenilmeyeceği anlamına gelmeyecektir. 

Gelecek hızlıca şekilleniyor, buna hazır olmak için doğru alanlara yatırım yapmalı ve gelişmeleri yakından takip etmeliyiz. Umarım bu kitap özetini beğenmişsinizdir. Hepinize iyi çalışmalar dilerim.

Hayır Diyebilmek İçin...

Merhaba sevgili arkadaşlar,

Bugün de sizlere yakın zamanda okuduğum bir kitabın özetini paylaşmak istiyorum. Destek yayınlarından çıkan "Müthiş Psikoloji, Hayır Diyebilme Sanatı" adlı kitaptan bahsediyorum. Kitap kapağında "sınırların kadar özgürsün" diyor. Hakikaten bunun ne demek olduğunu kitabı okudukça anlıyorsunuz. 

Kitaba geçmeden önce sevdiğim bir yöneticimin şu sözünü hep hatırlıyorum. "İyi bir yönetici hayır diyebilen biridir".  Evet, hayır demek bazen bizleri karşı tarafa olumsuz gösterebilir. Hatta karşıdaki ile çatışma ortamına da sokabilir. Fakat evet dediğimizde ne hissettiğimizi bir düşünün, veya neden evet demek istediğinizi aklınıza getirin. Çoğunlukla;

- Sevilmeme korkusu

- Kaybetme korkusu

- Reddedilme korkusu

insanların sürekli evet demesinin altında yatan temel nedenlerdir. Eğer yapmak istemediğiniz halde sürekli bir şeylere evet diyorsanız, kaybetme korkusu ile hayır demekten çekiniyorsanız, başkalarını mutlu etme çabalarınız abartılıysa, hayır dediğinizde kendinizi suçlu hissediyorsanız, sürekli uyumlu olmaya çalışıyorsanız, yapamayacağınız sorumlulukların altına giriyorsanız, hayır demek kötü olmakla eşdeğerse o zaman yukarıdaki duyguları yaşıyor ve bunlarla başa çıkamadığınız için sınırlarınızı ihlal ediyorsunuz demektir. Sorunu sadece insanın kişiliğine indirgemeden insanın yetiştiği kültürün de buna önemli katkıları olduğunu görmezden gelemeyiz. Örneğin Türk kültüründe anneye, babaya, öğretmene, polise hayır denmemesi hep öğretilir. Bu şekilde yetiştirilen insanlar ileride de kolay kolay hayır diyemezler. Hatta hayır deme hakları olduğunu bile düşünemezler. 

Aslında kitabın başlığından da anlaşılabileceği gibi sınırlarımız insanların nerede durması gerektiğini ortaya koyan sanal çizgilerdir. Sınırlarınız sizi bir birey yapmakta, insanların arasında saygınlığınızı arttırdığı gibi kendinize olan özgüveninizi de yükseltmektedir. Aristoteles insanın varlıklarını üçe ayırmaktadır. Bunlardan ilki insanın kişiliği, ikincisi maddi varlıkları ve son olarak da başkalarının düşüncesinde neyi temsil ettiğidir. İnsan sınırlarını koyarak ve hayır demeyi başararak bu varlıklarını korumaya çalışır. Siz de etrafınıza bir bakın, örneğin yumurta nasıl olsun denildiğinde "fark etmez" diyene mi daha çok önem verilir yoksa "ben yumurtamı rafadan seviyorum" diyene mi daha çok saygı gösterilir? elbette kendi yaşam prensipleri olan, özgüvenini tercihlerinde açık şekilde gösteren insanlar daha çok saygı görürler. 

Hayır diyemediğinizde;

- Kişisel sınırlarınız ihlal edilir. 

- Stres ve iş yükünüz artar.

- Arkadaşlarınız, iş ortamınız zarar görür.

- Maddi kayıplara uğrayabilirsiniz. 

Yukarıda insanların hangi duygularla hayır diyemediklerini yazmıştık. Bir de kimlerin hayır diyemediğine bir bakalım. 

Öncelikle sınırlarını koruyamayanlar hayır diyemezler. Beden ve kişilikle ilgili olan tüm sınırlar aslında bir insanın çok önemli değerleridir. Bunları korudukça bir insan toplumda saygın bir birey olur. Örneğin yanınızda sigara içilirken rahatsız oluyorsanız bu sınırlarınız ihlal ediliyor demektir. O zaman kalkıp uyarmanız en tabii hakkınızdır. 

Bir diğer insan tipi de kendisini değersiz hissedenlerdir. Hatanın karşı tarafta olduğundan emin olduğu halde arayıp özür dileyenler bu taraftadır. Sürekli bir suçluluk hissi yaşayan insanlarda bu his oluşmaktadır. Bu hissi ortadan kaldırmak için sorunu hemen çözmeye gayret ederler. 

Diğer bir grup ise kendine saygısı olmayan gruptur. Bir tercih yaptığında etraftan destek arayan, eleştiri duyduğunda dünyası kararan tiplerdir bunlar. Bu grup kolay kolay karar veremediği gibi genellikle toplumun kararlarını uygulamayı tercih eder. 

Sevilme ihtiyacı olanlar da önemli bir hayır diyemeyen kesimdir. İnsanlardan yeterli sevgi görmemiş olanlar, hayır dediklerinde kendilerini kimsenin sevmeyeceğini düşünürler. 

Son olarak da korku ve kaygı duyanlar hayır diyemezler. Korku somut nedenlerden, kaygı ise belirsizlik ve insanın kendi kendine oluşturduğu düşüncelerden kaynaklanır. Bu tarz bir düşünce yapısına meyilli olanlar hayır diyerek hayatlarını zindan edeceklerini düşünürler. 

Diğer bir konu da kimlere hayır diyemediğimizdir. Bunları kısaca yazarsak; kibarlar, duygusal kimseler, muhtaçlar, emrivakiciler, gücünü kullananlar, manipülatörler, ısrarcılar ve denetleyiciler hayır demenin en zor olduğu gruptur. Bunlardan özellikle gücünü kullanarak evet dedirtmeye çalışanlar insanlar için riskli bir gruptur. Bu grup isteklerini astlarına zorla kabul ettirebilir. Bunlarla başa çıkmak için çok somut nedenler bularak hayır demeniz gerekir. Eğer siz de bir "gücünü kullanan" iseniz bu yazdıklarımızı düşünerek insanları uygun olmayan ve karşıdakini zora sokacak taleplerle ile sıkıntıya sokmamalısınız. Çünkü insanlar hakikaten size eşit şartlarda olmadıkları için evet demek zorunda olabiliyorlar. 

Kimlere hayır diyemediğimize bir de ilişki içinde olduğumuz gruplar bazında bakalım. Bunlardan ilki aile üyeleridir. Diğerleri arkadaşlar ve hatta iş arkadaşlarıdır. Bunların istekleri sizi çok zor durumda bırakabilir çünkü onlara nedensiz hayır dediğinizde ilişkilerinizin bozulacağını düşünürsünüz.  

Peki etkili bir hayır demek için neler yapmalısınız? Öncelikle eğer karşı tarafa "hayır yapamam" demek zor geliyorsa, o zaman bunu bir nedene dayandırarak "hayır yapamam çünkü başka bir programım var" diyebilirsiniz. Yine de hayır diyemiyorsanız o zaman şunu yapabilirsiniz. Bu seferlik yapıyorum ama gelecek sefer yapmayacağım. Burası çok önemlidir. Eğer ikinci sefer de aynı talep geldiğinde yapmaya devam ederseniz, rahatlıkla ikna edilen ve hayır diyemeyen bir insan oldunuz demektir. 

Önceliklerinizi belirlemeli ve hayatınızı ona göre yaşamaya başlamalısınız. Örneğin iş zamanında iş, boş zamanınızda ise ailenize vakit ayırmak önemli bir önceliğiniz olabilir. Bu durumda aileniz iş vaktinde sizden bir görev isterse bunu yerine getirmemelisiniz. Zaman yönetimi yapmaya başlamalısınız. Zamanınızda bazı size ait, ailenize ait, işinize ait ve belki topluma ait alanlar olabilir. Bunların ve kendinizin sınırlarını doğru çizmelisiniz. 

Son olarak hayır demek için altın kurallar;

- Dürüst ve net olun. 

- Zaman kazanmaya çalışmayın ama eğer düşünmeniz gerekiyorsa da aceleye getirilmeye karşı çıkın. 

- Bahane üretme dürtüsüne direnin

- Kararınıza sahip çıkın

- İstekte bulunanla şartlarınızı öne sürerek yeni bir takvim yapabilirsiniz. Bunun özellikle kıramayacağınız insanlar için kullanabilirsiniz. 

- Alternatif üretin

- Kabiliyetlerinizi farkedin

- Kibar olun

- Kaybetme korkusuyla yüzleşin

- Özgür olun

Hepinize doğru zamanda, doğru hayırlar diliyorum. Ne demişler; hayırda hayır vardır. 

The Essential AI Handbook for Leaders

Dear Friends,

I have tried to summarize a very nice book about AI for you. It is a brief summary of what AI is and how we should benefit from it. The author is Marcus Wallenberg.

The book starts with a nice quote "the move from old to the new is the only tradition worth keeping". Yes, this is true. The mankind have always been in the improvement of their life and to do so they are always on a quest. AI is the latest output of their continous quest.

AI which is the short form of Artificial Intelligence, representing the set of computer science techs that allow computer software to learn from experience, adapt to the new inputs and complete the tasks that resemble human intelligence. In short, these algortihms mimic the human behaivour at its best. We are already in touch with AI, but maybe we are not aware. Mapping applications, autocorrect in MS Word, e-mail span filters are all working under AI principles.  

What humas would consider relatively simple tasks like making coffee or pointing the one dog in a photo full of cats are actually extremely difficult for computers to achieve. While tasks considered impressively intelligent for humans like regressions or driving the map between two cities are fairly easy for the computers.

To understand the concept better, we need to address what machine learning, deep learning (DL) and reinforcement learning mean.

Most of the recent triumphs of AI were made possible thanks to a group of AI techniques collectively referred to DL, or more scientifically DL Neural Networks. With DL you teach a neural network by exposing it to data and information about that data. For example, if you want to identify the cats, you show the network many cat pictures and tell it, these are cats. If the connections inside neural network increase, the accuracy of AI increases also.  

DL models can be constructed using supervised (SL) or unsupervised (USL) learning. SL uses labelled training data to predict or aim towards specific outcomes of new data while USL can reason about data without any need for predefined labeled training data. Reinforcement learning uses feedback algorithms to reward and punish the model to achieve the best possible outcomes.

In SL, if you want the model to learn elephant, you teach AI model to identify every picture of an elephant on the internet. In SL you teach the model with thousands of pictures and tell the model which ones have the elephant inside. An USL model would not be great for determining elephant or no elephant. But, it is very helpful in identifying the patterns in images to form seperate clusters of pictures. Then, you will be able to extract elephants out of the group of animals. In the reinforcement learning you start without any data and teach the model on trial and error base.  

What are the interesting use cases for AI in our life? AI could grade the tests for an entire class for the teacher in seconds. It can identify or predict the tumors faster and more accurate than any of the radiologist or cancer doctors. Once trained, AI weather forecasts can be accurately made in seconds which will be cheaper, quicker and more reliable. AI can predict the number of clients to be served at dinner in a restaurant for a specific night. AI can translate or transcribe an audio or voice message into a written text in seconds. AI can help the parents what to be cooked for dinner depending on the stuff in the fridge.

Despite its big uses described above, there are plenty of limitations of AI. We need to make a categorization here to explain these limitations better. The first category is the Artificial Narrow Intelligence. It refers to use of AI in specific cases. Beating the opponents in chess, diagnosing the illness, understanding the language and converting it to text are the specific fields where AI is very powerful. Our smart phones are also full of AI pieces that are designed for very specific tasks. There is another category called as Artificial General Intelligence where AI is not so much powerful. It refers to AI that is completely able to reason and understand like humans. This is not so much powerful because AI has some requirements to be fulfilled. These are;

- The problem should not be vague. You can not be succesful if you assign a "make my company profitable" job to AI.

- Lack of data. The fuel of AI is data. If you are out of correct data, the AI model will not succeed.

- Unorganized data. The AI models are more succesful in organized or categorized data.

At the end of the day it is not technology that creates success, its people. Its the leaders that take the right decisions based on the the most accurate data, insights and their experiences. It is the ones who do faster than the competition that will succeed.  

Better to read the book, thank you for sharing your time to read this article.