Felsefe Notlarım-2

Merhaba arkadaşlar, felsefe notlarımı yazmaya devam ediyorum. İlk bölümde 17.yy a kadar felsefenin tarihi gelişimine bakmıştık. Bundan sonra da modern dünyada felsefe nasıl gelişmiş ona bakacağız.

17.yy birçok insana göre felsefe tarihinde bir durulma dönemidir. Ana akım rasyonalizm yani akılcılıktır. Özellikle matematik ve fizik alanında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu dönem de dahil olmak üzere filozofların salt felsefe ile değil hem matematik hem fizik hem de felsefe ile uğraştığını görüyoruz. Örneğin Aristoteles kendini fizikçi olarak nitelendirebilirdi. Metafizik adlı kitabı da kendisi tarafından değil öğrencisi tarafından bastırılmıştı.

17.yy'a geri dönersek; Kopernikus gözümüzle gördüğümüzün yanlış veya aldatıcı olabileceğini göstermişti. Çünkü biz ayaklarımızın altındaki dünyanın bir güneş etrafında dönebileceğini gözlerimiz veya duyularımızla tasavvur edemiyoruz. Aristoteles fiziği daha çok kalilatifti ama bu dönemde modern doğa bilimleri kantitatif olarak yapılacaktır.

En önemli düşünürü ve rasyonalizm in kurucusu Rene Descartes'dir. Rasyonalizm bilginin kaynağının akıl olduğunu söyler. Doğru düşünce ancak akıl ve düşünce ile elde edilebilir. Kendisi yeniçağ felsefesinin kurucusudur. Analitik geometriyi keşfetmiştir. Düşünce vardır, düşünce bedenden ayrılamaz, o zaman düşünüyorsam öyleyse varım diyebiliriz. 

Meditation adlı eseri yazmıştır. 

Dualizm adlı düşüncenin de kurucusudur. Ruh ve cisim vardır. Bunlar ayrıdırlar ama insanda bir araya gelirler. 

Spinoza da bu döneme damgasını vurmuş bir düşünürdür. Tüm yaşamı ve düşüncesini yöneten temel güdü tanrı sevgisidir. Ethica adlı eseri vardır. Var olan her şeyin içerisinde tanrı vardır. Tanrı olmaksızın hiçbir şey var olamaz. Var olan her şeyi tanrı kendi özünden yaratmıştır. 

Daha sonra gelen felsefi çağa da Aydınlanma felsefesi adı verilir. 18.yy felsefesinin genel adıdır. Ortaçağ'da hüküm süren dünya görüşüne karşı dogmalardan arınarak yeni bir dünya görüşünün ortaya çıkmasına aydınlanma denir. Aklın aydınlattığı kesin doğrulara doğru bir ilerlemedir. 

John Locke, ingiliz düşünür. Aydınlanma felsefesini başlatmıştır. Birey özgür olmalı, aklı hayatına kılavuzluk yapmalıdır. Gelenek ve otoritenin her türlü kısıtlamasından kurtulmalıdır. İnsan zihni boş bir levhadır. Bu ifade ile deneycilik veya amprizm akımı başlamaktadır. Amprizim bilginin deneyle veya duyumlar sayesinde kazanılması anlamına gelmektedir. Yasama ve yürütme erklerinin ayrılması gerektiğini belirtmiştir. 

George Berkeley, sadece ruhların olduğunu belirtmektedir. Ruhların ideleri vardır, madde yoktur, deneycilik akımına da bağlıdır. 

İdealizmde tüm nesneler zihne bağlıdır. Dünyayı duyumlarımız aracılığı ile yorumlarım. Var olduğunu bildiğim tek şey, duyu izlenimlerimdir. Elmanın var olduğunu bilebilir miyim? Hayır tek söyleyebileceğim şey onu gördüğüm, hissettiğim, kokladığım ve tattığımdır. 

David Hume; düşünce insanlıktaki en önemli şeydir. Deneyciliğin en büyük temsilcisidir. 

Voltaire; Fransız aydınlanmasının lideridir. Aydınlanmayı İngiltere'den Fransa'ya getiren adamdır. Fransız devrimine katkısı olmuştur. 

Denis Diderot; Fransız aydınlanmasının önemli isimlerindendir. Fransız ihtilaline giden yolu hazırlamıştır. Aydınlanmanın başta gelen din anlayışı akıl dinidir. Mezheplerin üzerinde doğal, doğru dini arama yoludur. Akıl dini akıl ile bulunmuş olandır. 

Montesquieu; Kuvvetler ayrımı ilkesini ortaya atmıştır. Yasama, yürütme ve yargı...

JJ Rousseau; Siyasi fikirleri Fransız devrimini etkilemiştir. Toplum sözleşmesinin yazarı. İnsanlar savaşlara son vermek için sözleşme yapmaya karar vermişlerdir. Toplumdaki herkes haklarını ve varlıklarını genel bir iradeye vermesiyle bu sözleşme oluşur. Böylece devlet ortaya çıkar.

Alman idealizmi ise I. Kant ile başlamıştır. Tüm felsefe tarihi Platon'a düşülen notlardan ibaret ise tüm modern felsefe tarihi de Kant'a düşülen notlardan ibarettir denmektedir. Eleştirel felsefenin babasıdır. Alman idealizmini ve modern felsefe sistemini kurmuştur. Saf aklın eleştirisi adlı eseri vardır. Rasyonalizm'i benimsemiştir.

Schelling; romantik anlayış içindedir. 

Hegel; Kant'tan sonra rasyonalizmin en önemli temsilcisidir. Gerçek olan akla uygundur, akla uyan gerçektir. Diyalektik felsefe.

Schopenhauer; Nietzche'nin akıl hocası ve Hegel'in başlıca rakibi. Ders saatlerini bile Hegel'in ders saatlerine koyarmış. Karamsar bir anlayışı var, acıları olabildiğince azalt demektedir. 

Feuerbach; materyalist. Karl Marx üzerinde etkisi vardır. Tanrının insanların isteklerinin yansıması olduğunu söyler.

Karl Marx; Marksizm. İnsan toplumlarının sınıf savaşı üretimi temsil eden / üretim yapan mülksüz emekçi ile üretimi kontrol eden yönetici sınıf arasındadır. Bundan önce de hep öyle olmuştur. Materyalizm anlayışının temsilcisidir. Marx'a göre insanlık aşamalardan geçmiştir. İlkel komünizm, kölelik, feodalizm, kapitalizm ve komünizm. Komünist manifesto ve Das Kapital in yazarıdır. 

Marx Kant'tan başlayan Hegel ile noktalanan idealist gelişmeye son noktasını koyar. Tanrı ve devlet yerine insanı koymuştur. Demokritos ile Epiküros'un materyalist felsefesini kabul etmiştir. Dine karşı insanların afyonu der. Tüm toplumların tarihi sınıf mücadelelerinin tarihidir. Özgür adam - köle gibi...

Auguste Comte; Sosyolojinin babasıdır.  Pozitif felsefe üzerine çalışmıştır. İlk defa bu terim St. Simon tarafından kullanılmıştır. Olguculuk olarak da bilinir. Pozitivizm; bilgiye ancak deney ile ulaşılabilir. Buradan elde edilen bilgiler akıl ve mantık sürecinden geçirilir. Brezilya bayrağı önündeki Order ve Progresso yani Düzen ve İlerleme sözü kendisine aittir. Bu pozitivizm sloganıdır.

J.Stuart Mill; Eylemlerimiz mutluluğa ulaşma ölçüsünde doğru, aksi halde yanlıştır. 

Pragmatizm; önermeler pratikte işe yarıyorsa doğrudur. Yoksa red edilmeleri gerekmektedir. William James popüler hale getirmiştir. 

Jeremy Betham; faydacılık veya utilitarizm akımının babasıdır. 

Frederich Nietzche, Tanrının ölümünü ilan etmiştir. Nihilisttir. Hristiyanlık ve burjuvazinin ahlaki değerlerini lanetlemiştir. Böyle buyurdu Zerdüşt kitabının yazarıdır. 

Sigmund Freud; psikanalizin kurucusudur. İd, ben (ego), üst ben (süper ego) kavramlarını ortaya atmıştır. İd; içgüdüsel kısım, ben içgüdüleri sosyal olarak kabul edilebilen davranışlara dönüştürür, üst ben ise dış otoritenin içselleştirmesi vicdan ve ahlakın alanıdır. 

Betrand Russel; Savaş karşıtıdır, insan hakları ve düşünce özgürlüğünü savunmuştur. 

Sartre; Varoluşçuluğun babasıdır. 

Elbette daha çok ama çok şeyler yazılabilir. Belki bu kısa notların ileride bana ve size faydası olur umuduyla hepinize iyi okumalar dilerim.

Felsefe Tarihi Notlarım-1

”Her Şey Beyinde Başlar” adlı kitap özeti

Merhaba arkadaşlar,

Bugün de kitap özetlerimize Mümin Sekman’ın "Her Şey Beyinde Başlar" adlı kitabı ile devam ediyorum. Yazar kitabı bir hobi kitabı olarak gördüğünü söylemiş. Bu sebeple okuması zevkli ve kolay anlaşılır bir kitap. Açıkçası ben istifade ettim. Bu kapsamda sizinle paylaşmak istedim.

Daha önce beyin ile ilgili bir çok kitap okumuştum. Bu kitap sanki onların özeti olmuş. Kitapta yanlış bildiğimiz şeylere cevaplar verildiği gibi, ilk defa okuyanlar için de önemli konulardan bahsedilmiş. Örneğin beynin %10'unu kullanıyoruz şeklindeki şehir efsanesine “hayır hepsini kullanıyoruz” diye cevap verilmesi gibi...

Yüzyıllardır insanlar beyni anlamaya çalışıyorlar. Kitapta bununla ilgili de güzel bir cümle var. "İnsan beyni anlaşılacak kadar basit olsaydı, biz de onu anlayamayacak kadar basit olurduk". Bu açıkçası benim çok hoşuma gitti. Özellikle insan beyninin son dönemlerde daha ileri seviyede keşfedilmesi, birçok teknolojik icat ile mümkün oldu. İnsanlık tarihte ilk defa beynin fonksiyonlarını anlamaya başladı. 

Toplam vücut ağırlığının %2’si olmasına rağmen, harcadığımız enerjinin %20'sini beyin tüketmektedir. Kapladığı alanın 10 katından fazla enerji harcamaktadır. Hatta ne kadar çok düşünürsek o kadar da çok kalori harcamaktayız. Bunun anlamı "beynimiz bedava olsa da düşünmek bedava değildir".

Kitapta ayrıca her zaman karıştırılan bazı kavramlara açıklamalar getiriliyor. Zihin nedir dediğimizde belki birçoğumuz buna doğru şekilde cevap veremiyor. Zihin; hayal kurma, düşünme, hissetme gibi işlemlerin yapıldığı soyut kısımdır. Beynin fiziksel hali ise onun somut kabıdır.

Peki insan beynini daha güçlü yapan nedir? Aklın gelişmişliği beyin hücrelerinin sayısından çok, hücreler arasındaki bağlantıların yoğunluğuna bağlıdır. Beyin hücreleri arasındaki bağlantıların miktarı, kişinin akıllık derecesinin biyolojik göstergelerinden biri olarak kabul ediliyor. Bir insan ne kadar çok şey öğrenir ve düşünürse beynindeki sinirler arasındaki bağlantılar o kadar artıyor. Bağlantılar arttıkça, insan daha fazla öğrenme ve düşünme kapasitesine ulaşabiliyor. Bu da aklı ve zekayı keskinleştiriyor. 

Beynimizin hangi bölgesini yoğun kullanırsak, bu işlemin yapıldığı yerdeki nöral ağlar artmakta ve sıkılaşmaktadır. Bu nedenle insanların mesleklerinin izleri beyinlerinde görülmektedir. Örneğin bir taksi şoförünün bir otobüs şoförüne göre yön bulma ihtiyacı daha fazla olduğu için taksi şoförünün beynindeki ilgili kısım (talamus) daha gelişmiş olabiliyor. Nasıl ki spor yapmak vücudun fiziksel yapısını değiştiriyorsa, zihinsel aktiviteler de beynin fiziksel yapısını değiştirebiliyor.

Karıştırılan kavramlardan bir tanesi de akıl ve zeka.  Zeka daha çok genetik yolla ailemizden aktarıldığı halde akıl tamamen bizim kendi çabamız ile geliştirilebiliyor. Belki bu anlamda zeka kapasitemizi seçemiyor olabiliriz, fakat  aklımızı geliştirmek bizim elimizdedir. Bunu şöyle bir örnekle daha açıklayıcı hale getirebiliriz. Beynimiz bir otomobil ise; zeka, arabanın donanımı, beygir gücü, teknik özellikleri; akıl ise direksiyondaki şoför olarak görülebilir. Belki arabanın donanımını çok yüksek bir oranda iyileştiremeyebiliriz ama  şoförlük yeteneğimizi muazzam bir hale getirebiliriz. Bu nedenle beynimizi daha iyi kullanmak bizim elimizdedir. Her zaman en zeki insanlar en iyi pozisyonlara gelmemektedir. Günümüzde etrafımızda daha çok gördüğümüz ise normal zekaya sahip insanların akıllarını geliştirerek çok iyi mevkilere gelmiş olmalarıdır.

Peki insanlar akıllarını nasıl geliştirebilirler? Biliyorsunuz beyin hücrelerine nöron denir. Yenilik onları uyarır. Evin dekorunu değiştirmek bile fark oluşturur. Bu nedenle beyniniz için sık sık yenilik yapın. Daha önce bilmediğiniz bir şeyler öğrenin, gitmediğiniz yerlere gidin, yeni yerler görün, yeni kitaplar okuyun. En önemlisi çevrenize  keşfedici gözlerle bakın. Leonardo Da Vinci'ye göre aktif bir dikkat beynin gelişimi için çok faydalıdır. Fakat ortalama bir insanın görmeden baktığını, duymadan dinlediğini, hissetmeden dokunduğunu, tatmadan yediğini, fark etmeden hareket ettiğini, kokuları ayırmadan nefes aldığını ve düşünmeden konuştuğunu söylemekteydi.

Hepimiz öğrendiğimiz bilgileri daha sonradan unuttuğumuzdan şikayetçiyizdir. Bu nedenle bazı ufak ipuçları bizim daha güçlü bir hafızaya sahip olmamızı sağlayabilir. Eğer ilk kayıt güçlü bir şekilde yapılırsa ve tekrar ile güçlendirilirse uzun süre hatırlanır. Hatta duygular işe karışınca hatırlama oranı yükselmektedir. Özellikle kötü duygularla ilgili olanlar daha fazla hatırlanıyor. Uyku düzeninin, bilgiyi uzun süreli hafızaya yerleştirmesi bakımından oldukça önemli olduğu bilinmektedir. Bu noktada anı hafızası denilen bir kavramdan da bahsetmek gerekiyor. Özellikle insanların geçmişlerinde yaşamış oldukları olaylarla ilgili bazı bilgiler daha kolay hatırlanabiliyor. Çünkü bunlar tekrar ve ezber baskısı olmadan, stres oluşturmadan kendiliğinden kaydediliyor. Kendinize sorun lütfen; daha önce gezdiğiniz bir şehir ile ilgili ne kadar çok şey hatırlıyorsunuz değil mi?

Beynin geliştirilmesi için şu formülün yararlı olduğu düşünülüyor. KEÇİ denilen formüle göre; kalıtım, eğitim, çevre ve istek beynin gelişiminde çok önemlidir. Kalıtım, anne ve babamızdan ne aldığımızla ilgilidir. Eğitim, bizim bunun üzerine ne koyduğumuz gerçeğidir. Çevre, etraftakileri keşfetmek demektir. İstek ise bunları yapma arzusudur.

Son olarak da benim çok hoşuma giden beynin üç katmanı konusundan bahsetmek istiyorum. İnsan beyninde temelde üç tane katman vardır. Bunlar sırasıyla Sürüngen Beyin, Limbik Beyin ve Neo Korteks'tir. Bunlardan Sürüngen Beyin beyine sahip canlıların tamamında bulunmaktadır. İçgüdülerle yönetilen yerdir. Bu sebeple insanların ve hayvanların hayatta kalma ve üreme güdülerinin yönetilmesini sağlar. Limbik Beyin duygu merkezidir. Burası bazı hayvanlar da yer aldığı gibi bazı hayvanlarda da bulunmamaktadır. Örneğin kedi ve köpekte varken sürüngenlerde yoktur. Son olarak da Neo Korteks bölümü vardır. Burası sadece insanda bulunan ve bizi diğer canlılara üstün kılan yerdir. Burası mantıklı davranmamızı doğru kararlar vermemizi, içgüdülerimize ve duygularımıza göre hareket etmememizi sağlar. Örneğin, gelişimini tamamlayamamış çocukların yapmış olduğu bazı olumsuz tavırlar Sürüngen Beyin ile ilgili olabilir. İnsanların mantıklı kararlar verebilmesi için Neo Korteksler'inin gelişmiş olması ve karar alma davranışına hakim oluyor olması gerekmektedir.

Umarım beğenmişsinizdir, iyi çalışmalar dilerim.