6 Ocak 2013 Pazar

Arz, Talep Nedir? Arz, Talep Kaymaları Nedir?


Talep ve arz nedir?
Talep
Bireyler faydalı buldukları için mal ve hizmetleri talep ederler. Bu nedenle talebin temelinde fayda (Malların insan ihtiyaçlarını karşılama özelliğine fayda denir) vardır. Talep ise, “belli bir dönemde ve belli bir fiyat düzeyinde satın alınmak istenilen mal veya hizmet miktarı” olarak tanımlanmaktadır.
Arz
Üreticilerin amacı, üretmiş oldukları mal ve hizmetleri satarak kârlarını maksimize etmektir. Arz genel olarak “fiilen satılmak istenen mal ve hizmet miktarı” demektir. Daha geniş olarak arz “belli dönemde belli fiyat düzeylerinde üreticiler tarafından satılmak istenen mal ve hizmet miktarı” olarak tanımlanmaktadır. Bir malın arz sayılabilmesi için mutlaka satılmak amacıyla piyasaya getirilmiş olması gereklidir. Bir ekonomideki arz ve talep aşağıdaki sekil ile açıklanabilir.

Arz ve talep eğrilerini kaydıran faktörler nelerdir?
Arz
Arz çizelgesi, diğer faktörler sabit tutulduğunda arz edilen miktarlar ile malın fiyatı arasındaki ilişkiyi gösterir. Bir başka ifadeyle belli bir zamanda bir malın piyasa fiyatı ile arz edilen miktarı arasında belli bir ilişki bulunmaktadır. Arz çizelgesi yardımı ile arz eğrisine ulaşılır.

Yukarıda anlatıldığı gibi arz miktarındaki değişme arz eğrisi üzerinde boyuna değişmeyi açıklamaktadır. Daha önce de belirtildiği gibi arz miktarındaki değişme doğrudan fiyatlarla ilgilidir Arz edilen miktarla o malın fiyatı arasındaki fonksiyonel ilişkiyi göstermek için genellikle arz fonksiyonu (arz eğrisi bu fonksiyona göre çizilir) kullanılır. Arz yasasına göre arz fonksiyonu ve arz eğrilerinde sadece arz miktarı ile o malın fiyatı arasındaki ilişki dikkate alınırken diğer etkiler sabit (ceteris paribus) kabul edilir.


Arz Eğrisi

Arz eğrisinin kaymasına geldiğimizde ise şu altın kural devreye girer. Eğer, malın piyasa fiyatı dışında kalan diğer bağımsız değişkenlerden herhangi birisinin değişim olumlu bir değişim ise, bu durumda hem arz, hem de talep doğrusu veya eğrisi sağa doğru hareket eder, kayar; eğer, malın piyasa fiyatı dışında kalan diğer bağımsız değişkenlerden herhangi birisindeki değişim olumsuz bir değişim ise hem arz, hem talep doğrusu veya eğrisi sola doğru hareket eder, kayar. Örneğin, bir sektörde grev kararı arz doğrusunu, üretim aksayacağından, sola doğru kaydırır. Benzin fiyatı pahalandığında, benzin tamamlayıcı mal-otomobil esas mal ilişkisi çerçevesinde, otomobile olan talep azalacak ve talep doğrusu sola doğru kayacaktır. Burada bir istisnai durum, normal mal - düşük mal ayrımında kendi gösterir.

Eğer arz eğrisi üzerinde kaymaya yol açacak faktörleri listelemek istiyorsak, bunların; maliyetler, teknoloji düzeyi, tamamlayıcı malların fiyatları, rakip malların fiyatları, tüketicilerin gelir düzeyi ve toplumun ortak beğeni ve alışkanlıkları olduğunu söyleyebiliriz.

Talep
Talep çizelgesine geldiğimizde ise bu çizelgenin diğer faktörler sabit tutularak talep edilen miktarla malın fiyatı arasındaki ilişkiyi gösterme yollarından birisi olduğunu ifade edebilriz. Çizelgede bir malın söz konusu olabilecek çeşitli fiyatlar ile bu fiyatlardan talep edilecek miktarlar arasındaki ilişkiler gösterilmektedir. Bir başka ifadeyle belli bir zamanda, bir malın piyasa fiyatı ile talep edilen miktarı arasında belli bir ilişki bulunmaktadır. Bu da talep fonksiyonu olarak ifade edilebilir.

Talep edilen miktarla, malın fiyatı arasındaki ilişkiyi göstermenin diğer bir yolu da grafik ile göstermektir. Başka bir ifadeyle tüm diğer değişkenler sabit tutulup çeşitli fiyat düzeylerinde satın alınmak istenilen mal miktarlarının geometrik yerlerinin oluşturulmasına talep eğrisi adı verilir.

Talep artışı dendiği zaman talep eğrisinin olduğu gibi sağa kayması anlaşılır  Talepteki azalış ise talep eğrisinin olduğu gibi sola kaymasıdır. Bu kaymaların nedeni daha önce de arzda belirtildiği gibi tüketicilerin gelirlerindeki, tamamlayıcı ve rakip malların fiyatlarındaki veya tüketici zevk ve tercihlerindeki değişmeden kaynaklanmaktadır. Fiyattaki değişimler ise eğride kaymaya sebep olmaz.

Arzdaki değişim ile arz edilen miktardaki değişim arasındaki fark nedir?

Arz miktarındaki değişim aynı eğri üzerinde hareket eder iken, arzdaki değişim ise arz eğrisinin tümüyle aşağı veya yukarı kaymasıdır. Hatta bazen bu ayrımı iyice netleştirmek için arz miktarındaki değişim yerine arz edilen miktardaki değişim kavramını kullanılmaktadırlar. Dolayısıyla bir malın fiyatı artarsa o malın arzı artar ifadesi yerine arz miktarı artar ifadesi kullanılmalıdır. Benzer şekilde fiyat dışındaki diğer faktörlerin malın üretimi açısından olumlu yönde değişmesiyle malın arz miktarı değil, malın arzı artmaktadır.

Tüketici artığı ile üretici artığı ne demektir?

Ekonomide genel olarak tüketicilerin bir mal için ödemeyi düşündükleri fiyat ile tüketicilerin
o mal için gerçekten ödedikleri fiyat arasındaki fark tüketici rantı (veya tüketici artığı) olarak adlandırılır. Örneğin  bir gömlek için 20 TL ödemeye razı olan bir tüketici, aynı gömleği 15 TL’ye alırsa 5 TL’lik bir artık değer elde eder. Bu artık değer o tüketicinin elde ettiği ranttır.

4 yorum:

  1. Merhabalar.sorum arzı etkileyen faktörler nelerdir?kitaplardan baktığımda arzı-üretim faktörlerinin fiyatı,öteki mal ve hizmetlerin fiyatı,üretim teknolojisi,vergiler ve sübvansiyonlar,fiyatlarla ilgili beklentiler etkiliyor olarak görüyorum..tabi bu saydıklarım arzı etkileyen o malın fiyatı dışındakı faktörler.arz gelirden dış borçlardan enflasyondan ihrcattan ve ithalattan da etkilene bilirmi peki?biraz kafam karıştı bu konuda.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhaba, yukarıda da yazmışız ama bir defa daha hatırlatayım. Eğer, malın piyasa fiyatı dışında kalan diğer bağımsız değişkenlerden herhangi birisinin değişim olumlu bir değişim ise, bu durumda hem arz, hem de talep doğrusu veya eğrisi sağa doğru hareket eder, kayar; eğer, malın piyasa fiyatı dışında kalan diğer bağımsız değişkenlerden herhangi birisindeki değişim olumsuz bir değişim ise hem arz, hem talep doğrusu veya eğrisi sola doğru hareket eder, kayar.

      Şimdi sizin asıl sorunuza gelince; saydığınız faktörler arzı direkt olarak etkileyen faktörlerdir. aslında bence bunları bilmeniz yeterlidir. Fakat diğer saydıklarınızın da arz üzerinde mutlaka bir etkisi vardır. mesela şöyle anlatayım. Enflasyon bir ülkede yükselirse işletmeler daha çok üretip satmak yerine daha çok üretim dışı faktörlere yatırım yapıp paranın değerinin kayblmamasına uğraşırlar. enflasyon düşerse de diğer alternatifler daha az karlı olduğundan daha çok üretip daha fazla kar etmeye gayret ederler.

      Sil
  2. Keşke bu konu somut örnek ile anlatılabilse. Anlayamıyorum....

    YanıtlaSil
  3. Topla arz ve talep değişimlerini türkiye üzerinde örnek verebilirmisiniz?

    YanıtlaSil

Merhaba kıymetli okuyucularım,
Yorumları denetlemeden siteye koyamıyorum. Maalesef uygun olmayan içerikler paylaşan kullanıcılar oluyor ve bunun siteyi ziyaret eden insanları olumsuz etkilemesini istemiyorum. Vaktimin darlığından her zaman yorumlarınıza da yanıt veremiyorum. Anlayışınız için teşekkür ederim.