Talep ve arz nedir?
Talep
Bireyler faydalı buldukları için mal ve hizmetleri talep
ederler. Bu nedenle talebin temelinde fayda (Malların insan ihtiyaçlarını
karşılama özelliğine fayda denir) vardır. Talep ise, “belli bir dönemde ve belli
bir fiyat düzeyinde satın alınmak istenilen mal veya hizmet miktarı” olarak
tanımlanmaktadır.
Arz
Üreticilerin amacı, üretmiş oldukları mal ve hizmetleri satarak
kârlarını maksimize etmektir. Arz genel olarak “fiilen satılmak istenen mal ve
hizmet miktarı” demektir. Daha geniş olarak arz “belli dönemde belli fiyat
düzeylerinde üreticiler tarafından satılmak istenen mal ve hizmet miktarı”
olarak tanımlanmaktadır. Bir malın arz sayılabilmesi için mutlaka satılmak
amacıyla piyasaya getirilmiş olması gereklidir. Bir ekonomideki arz ve talep
aşağıdaki sekil ile açıklanabilir.
Arz ve talep eğrilerini kaydıran faktörler nelerdir?
Arz
Arz çizelgesi, diğer faktörler sabit tutulduğunda arz edilen
miktarlar ile malın fiyatı arasındaki ilişkiyi gösterir. Bir başka ifadeyle
belli bir zamanda bir malın piyasa fiyatı ile arz edilen miktarı arasında belli
bir ilişki bulunmaktadır. Arz çizelgesi yardımı ile arz eğrisine ulaşılır.
Yukarıda anlatıldığı gibi arz miktarındaki değişme arz eğrisi
üzerinde boyuna değişmeyi açıklamaktadır. Daha önce de belirtildiği gibi arz
miktarındaki değişme doğrudan fiyatlarla ilgilidir Arz edilen miktarla o malın
fiyatı arasındaki fonksiyonel ilişkiyi göstermek için genellikle arz fonksiyonu
(arz eğrisi bu fonksiyona göre çizilir) kullanılır. Arz yasasına göre arz
fonksiyonu ve arz eğrilerinde sadece arz miktarı ile o malın fiyatı arasındaki
ilişki dikkate alınırken diğer etkiler sabit (ceteris paribus) kabul edilir.
Arz Eğrisi
Arz eğrisinin kaymasına geldiğimizde ise şu altın kural devreye
girer. Eğer, malın piyasa
fiyatı dışında kalan diğer bağımsız değişkenlerden herhangi birisinin değişim
olumlu bir değişim ise, bu durumda hem arz, hem de talep doğrusu veya eğrisi
sağa doğru hareket eder, kayar; eğer, malın piyasa fiyatı dışında kalan
diğer bağımsız değişkenlerden herhangi birisindeki değişim olumsuz bir değişim
ise hem arz, hem talep doğrusu veya eğrisi sola doğru hareket eder, kayar.
Örneğin, bir sektörde grev kararı arz doğrusunu, üretim aksayacağından, sola
doğru kaydırır. Benzin fiyatı pahalandığında, benzin tamamlayıcı mal-otomobil
esas mal ilişkisi çerçevesinde, otomobile olan talep azalacak ve talep doğrusu
sola doğru kayacaktır. Burada bir istisnai durum, normal mal - düşük mal
ayrımında kendi gösterir.
Eğer arz eğrisi üzerinde kaymaya yol açacak faktörleri
listelemek istiyorsak, bunların; maliyetler, teknoloji düzeyi, tamamlayıcı
malların fiyatları, rakip malların fiyatları, tüketicilerin gelir düzeyi ve
toplumun ortak beğeni ve alışkanlıkları olduğunu söyleyebiliriz.
Talep
Talep çizelgesine geldiğimizde ise bu çizelgenin diğer faktörler
sabit tutularak talep edilen miktarla malın fiyatı arasındaki ilişkiyi gösterme
yollarından birisi olduğunu ifade edebilriz. Çizelgede bir malın söz konusu
olabilecek çeşitli fiyatlar ile bu fiyatlardan talep edilecek miktarlar
arasındaki ilişkiler gösterilmektedir. Bir başka ifadeyle belli bir zamanda, bir
malın piyasa fiyatı ile talep edilen miktarı arasında belli bir ilişki
bulunmaktadır. Bu da talep fonksiyonu olarak ifade edilebilir.
Talep edilen miktarla, malın fiyatı arasındaki ilişkiyi
göstermenin diğer bir yolu da grafik ile göstermektir. Başka bir ifadeyle tüm
diğer değişkenler sabit tutulup çeşitli fiyat düzeylerinde satın alınmak
istenilen mal miktarlarının geometrik yerlerinin oluşturulmasına talep eğrisi
adı verilir.
Talep artışı dendiği zaman talep eğrisinin olduğu gibi sağa
kayması anlaşılır Talepteki azalış ise talep eğrisinin olduğu gibi sola
kaymasıdır. Bu kaymaların nedeni daha önce de arzda belirtildiği gibi
tüketicilerin gelirlerindeki, tamamlayıcı ve rakip malların fiyatlarındaki veya
tüketici zevk ve tercihlerindeki değişmeden kaynaklanmaktadır. Fiyattaki
değişimler ise eğride kaymaya sebep olmaz.
Arzdaki değişim ile arz edilen miktardaki
değişim arasındaki fark nedir?
Arz miktarındaki değişim aynı eğri üzerinde hareket eder iken,
arzdaki değişim ise arz eğrisinin tümüyle aşağı veya yukarı kaymasıdır. Hatta
bazen bu ayrımı iyice netleştirmek için arz miktarındaki değişim yerine arz
edilen miktardaki değişim kavramını kullanılmaktadırlar. Dolayısıyla bir malın
fiyatı artarsa o malın arzı artar ifadesi yerine arz miktarı artar ifadesi
kullanılmalıdır. Benzer şekilde fiyat dışındaki diğer faktörlerin malın üretimi
açısından olumlu yönde değişmesiyle malın arz miktarı değil, malın arzı
artmaktadır.
Tüketici artığı ile üretici artığı ne demektir?
Ekonomide genel olarak tüketicilerin bir mal için ödemeyi
düşündükleri fiyat ile tüketicilerin
o mal için gerçekten ödedikleri fiyat arasındaki fark tüketici
rantı (veya tüketici artığı) olarak adlandırılır. Örneğin bir gömlek için 20 TL ödemeye razı olan bir tüketici, aynı gömleği 15 TL’ye alırsa 5 TL’lik bir
artık değer elde eder. Bu artık değer o tüketicinin elde ettiği ranttır.
Merhabalar.sorum arzı etkileyen faktörler nelerdir?kitaplardan baktığımda arzı-üretim faktörlerinin fiyatı,öteki mal ve hizmetlerin fiyatı,üretim teknolojisi,vergiler ve sübvansiyonlar,fiyatlarla ilgili beklentiler etkiliyor olarak görüyorum..tabi bu saydıklarım arzı etkileyen o malın fiyatı dışındakı faktörler.arz gelirden dış borçlardan enflasyondan ihrcattan ve ithalattan da etkilene bilirmi peki?biraz kafam karıştı bu konuda.
YanıtlaSilMerhaba, yukarıda da yazmışız ama bir defa daha hatırlatayım. Eğer, malın piyasa fiyatı dışında kalan diğer bağımsız değişkenlerden herhangi birisinin değişim olumlu bir değişim ise, bu durumda hem arz, hem de talep doğrusu veya eğrisi sağa doğru hareket eder, kayar; eğer, malın piyasa fiyatı dışında kalan diğer bağımsız değişkenlerden herhangi birisindeki değişim olumsuz bir değişim ise hem arz, hem talep doğrusu veya eğrisi sola doğru hareket eder, kayar.
SilŞimdi sizin asıl sorunuza gelince; saydığınız faktörler arzı direkt olarak etkileyen faktörlerdir. aslında bence bunları bilmeniz yeterlidir. Fakat diğer saydıklarınızın da arz üzerinde mutlaka bir etkisi vardır. mesela şöyle anlatayım. Enflasyon bir ülkede yükselirse işletmeler daha çok üretip satmak yerine daha çok üretim dışı faktörlere yatırım yapıp paranın değerinin kayblmamasına uğraşırlar. enflasyon düşerse de diğer alternatifler daha az karlı olduğundan daha çok üretip daha fazla kar etmeye gayret ederler.
Keşke bu konu somut örnek ile anlatılabilse. Anlayamıyorum....
YanıtlaSilTopla arz ve talep değişimlerini türkiye üzerinde örnek verebilirmisiniz?
YanıtlaSil