Avrupa Merkez Bankası’nın anlatımına geçmeden önce Avrupa’da parasal birliğin sağlanmasının hangi aşamalardan geçtiğini belirtmekte yarar bulunmaktadır. Avrupa Topluluğunda Ekonomik ve Parasal Birlik, yeni bir kavram değildir. 1959 Kasım ayında toplanan Birleşik Avrupa İçin Eylem Komitesi tarafından hazırlanan raporda, Ekonomik ve Parasal Birliğin (EPB) ana hatları belirlenmiştir. Fakat o günkü şartlarda bu fikirleri uygulamaya geçirmek mümkün olamamıştır. Konu sistematik olarak, 1960’lı yıllarda Schuman Planı hayata geçirilip gümrük birliğinin planlanandan önce tamamlanması ve ortak tarım politikasının başarılı olması üzerine yeniden ortaya atılmıştır. Avrupa Topluluklarında ekonomik ve parasal birlik yaratma konusundaki ilk ciddi girişim, 1-2 Aralık 1969 La Haye Zirve’sinde yapılmıştır. Zirve sonucunda altı ülkenin Devlet veya Hükümet Başkanları, politik istek varolduğu sürece, Topluluk içinde aşamalı olarak bir ekonomik ve parasal birliğin gerçekleştirilmesi konusunda görüş birliğine varmışlardır.[1]
Yukarıdaki gelişmelerden sonra 1970 yılında Werner Raporu kabul edilmiştir. Werner Raporu üç aşamalı bir planla para birliğine geçişi 1980 yılında öngörmekteydi. Bu ilk denemeyi 1970’lerde yaşanan iki olay engellemiştir. Bunlardan ilki 1971 yılında Bretton Woods anlaşmasının bozulması, diğeri ise 1973 yılındaki petrol kriziydi.[2]
1979 yılında Avrupa Para Sistemi kurulmuştur. Avrupa Para Sisteminin amacı, Birlik bünyesindeki ülkelerde ekonomik istikrarı sağlamak ve ülkeler arasındaki ekonomi politikalarının uyumunu mümkün olduğunca artırmaktır.[3] Avrupa Para Sistemi’nin kurulmasında: ticareti, yatırımları ve ekonomik büyümeyi olumsuz etkilediği düşünülen parasal istikrarsızlığı azaltmak üzere enflasyonun kontrol altına alınmasının üye ülkeler tarafından ekonomik öncelik olarak kabul edilmesi etkili olmuştur. Avrupa Para Sistemi birbirini tamamlayan iki unsurdan oluşmaktaydı. Bunlar: [4]
§ ECU (European Currency Unit) ve
§ Döviz Kuru Mekanizmasıdır (Exchange Rate Mechanism).
Daha sonra yapılan çalışmalar çerçevesinde 28-29 Haziran 1988’de toplanan Hannover Zirvesi’nde kendisine verilen görev kapsamında çalışmalarını tamamlayan Çalışma Komitesi, Delors Raporu’nu yayınlamıştır. 1970 yılında hazırlanan Werner Raporu’ndan sonra Delors Raporu, Avrupa’da ekonomik ve parasal birliğin gerçekleştirilmesine yönelik ikinci önemli teşebbüstür.[5] Bu rapor 27-28 Haziran 1989 Madrid Zirvesi'nde tüm üye ülkelerce kabul edilerek her bir aşamada atılacak adımlar tespit edilmiştir:[6]
§ 1. Aşama: Birinci aşama, 1 Temmuz 1990 tarihinde başlamıştır. Bu aşamanın en önemli unsuru sermaye hareketlerinde tam liberalizasyonun sağlanması ve üye ülke ekonomi ve maliye politikalarının birbirine yaklaştırılmasıdır. Bu aşama, 31 Aralık 1993 tarihinde sona ermiştir.
§ 2.Aşama: 1994 tarihinde başlayan ikinci aşamada, bir Avrupa Para Enstitüsü kurulması ve Parasal Birliğin tamamlanması ile birlikte bu kurumun Avrupa Merkez Bankasına dönüşerek özerk bir şekilde Topluluk para politikasını yönlendirmesi öngörülmüştür. Bu aşamanın başlangıcından itibaren kamu açıklarının merkez bankalarınca finanse edilmesi engellenmiş ve parasal politikaların daha yakından takibi mümkün olmuştur. 1 Haziran 1994 tarihinde Parasal Birliğin üçüncü aşaması için gerekli yapısal, yasal ve teknik alt yapı çalışmalarını ve ön hazırlıklarını tamamlamak üzere Avrupa Para Enstitüsü kurulmuştur.
§ 3.Aşama: Maastricht Zirvesi'nde alınan karar uyarınca, üçüncü aşamaya, en erken 1 Ocak 1997'de, en geç 1 Ocak 1999'da geçilmesi öngörülmüştür. 1996'da Avrupa Konseyi ve aynı zamanda Avrupa Para Enstitüsü tarafından hazırlanacak raporlar doğrultusunda, Maliye Bakanları hangi ülkelerin tek paraya geçiş için gerekli kriterleri yerine getirdiğini tespit edecektir. İngiltere ve Danimarka geçici olarak Birliğin dışında kalacaktır.
Üçüncü aşamanın başlaması ile birlikte bağımsız Avrupa Merkez Bankası oluşturulacaktır. Bu doğrultuda Temmuz 1994'de kurulan Avrupa Para Enstitüsü 1 Haziran 1998 tarihinden itibaren görevlerini Avrupa Merkez Bankası'na devretmiştir.[7]
Banka'nın ana hedefi, Avrupa ekonomisinin enflasyondan zarar görmesini önlemek üzere fiyat istikrarının sağlanmasıdır.[8] Bunun yanısıra, para politikalarıyla AB'nin kararlaştırdığı diğer siyasi hedefleri de desteklemektedir. Avrupa Merkez Bankası, Almanya'nın Frankfurt kentindedir. AB ülkelerinin merkez bankalarıyla yakın ilişki içinde çalışan bir başkan ve yönetim kurulu tarafından yönetilmektedir.[9]
ECB’nin başlıca görevleri aşağıda gösterilmektedir:[10]
§ Birliğin para politikasını tanımlamak ve uygulamak,
§ Yabancı paralar ile ilgili işlemleri yönetmek,
§ Üye devletlerin yabancı döviz cinsinden rezervlerini tutmak ve bunları yönetmek,
§ Ödemeleri sistemlerini düzenlemek.
[1] Rıdvan Karluk, Özgür Tonuş, “Avrupa Para Birliği, Euro ve Geleceği”, Anadolu Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: XIV, Sayı: 1, 1998, s. 264.
[2] Ahmet Samsar, “Optimal Para Alanı Teorisi Çerçevesinde Türkiye Analizi” (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, TCMB, Ekim 2003), s. 18-19.
[3] Özlem Arslan, “Avrupa Birliğini Oluşturan Ülkelerde Merkez bankası Bağımsızlığı, Enflasyon ve Diğer Makro Ekonomik Büyüklükler Arasındaki İlişkiler: 1980 – 2001 Dönemi”, (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, TCMB, 2003), s. 4.
[4] Pınar Özbay, “Avrupa Para Birliği ve EURO”, (Tartışma Tebliği No: 9702, TCMB, Eylül 1997), s. 9-14.
[5] Karluk, Tonuş, a.g.e, s. 265.
[6] Devlet Planlama Teşkilatı, “Ekonomik ve Parasal Birlik”, http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/YAYIN/EURO/ekopar.htm
[7] DPT, a.g.e.
[9] Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği, “Avrupa Merkez Bankası”, http://www.deltur.cec.eu.int/ab-merkez.html,
[10] 24 December 2002, Treaty Establishing The European Community, Article.105.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Merhaba kıymetli okuyucularım,
Yorumları denetlemeden siteye koyamıyorum. Maalesef uygun olmayan içerikler paylaşan kullanıcılar oluyor ve bunun siteyi ziyaret eden insanları olumsuz etkilemesini istemiyorum. Vaktimin darlığından her zaman yorumlarınıza da yanıt veremiyorum. Anlayışınız için teşekkür ederim.