Futures, Forward, Swap ve Opsiyon Nedir?

Aşağıdaki dört enstrüman korunma (hedging) işlevi görürler.

Futures, belli bir spot ürünün fiyatının bugünden sabitlenmesi suretiye ileri bir tarihte teslim edilmesi veya teslim alınması taahhütlerini içeren kontratları simgelemektedir. Futures kontratları belli nitelikteki ve belli miktardaki bir malın veya döviz, tahvil, faiz, bono gibi bir mali enstrümanın gelecekteki, önceden belirlenmiş herhangi bir tarihte teslimini hükme bağlayan yasal bir sözleşme olarak karşımıza çıkmaktadır. Böylece emtia sahibi, gelecekteki belli bir tarihte oluşacak malını alıcıya bugün itibari ile belli bir fiyattan satmayı taahhüt edebiliyor. Böylece süre boyunca satıcı hem kendini finanse etmiş, hem de maldaki belirsizliklere karşı korunmuş oluyor. Alıcı ise bu riskleri alarak malın gelecekteki fiyatının altında bir fiyatla bugünden satın alarak karlı bir işlem gerçekleştirmiş oluyor.

Forwards, Döviz, menkul kıymet veya emtiaların ileri bir tarihte teslimi kaydıyla bugünden yapılan sözleşmelerle alınıp satılması olarak bilinmektedir. Bu tür vadeli işlemlerin süresi birkaç günden birkaç yıla kadar değişebilmektedir. Bununla birlikte uygulamada vadeler genellikle kısa olmaktadır. Forward sözleşmeler, spekülasyon ve risk yönetimi amaçları için kullanılmaktadır. Forward işlemler bir sözleşme vasıtasıyla yapılmaktadır. Bu sözleşme gereğince taraflar; ileri bir tarihte ve bugünden belirlenen bir fiyattan, belirli tutardaki menkul değerin, dövizin veya emtianın el değiştireceğini hükme bağlamaktadırlar. Türkiye’de son dönemde gelişmeye başlayan bu seçenek, şirketlere (özellikle ithalatçılara) ileride ödeme yapacakları kuru önceden tayin etme hakkını vermektedir. Böylece riski banka üstlenmekte şirket ise ödeme tarihinde ne ödeyeceğini bilebilir olmaktadır. Tabii banka bu kuru verirken gelecekte oluşabilecek durumların analizini yapmakta ve oluşabilecek kurdan yüksek kur vererek kar etmeye çalışmaktadır. 

SWAP, Tarafların faizi ya da döviz cinsini değiştirmek suretiyle yaptıkları takas sözleşmesidir. Faiz swapı ile taraflar, daha düşük faizli kredilere erişebilmek için ana para dışında faizi takas ederler. Böylece iki ayrı şirketten biri sabit diğeri ise değişken faizle borçlanma gerçekleştirmişse yapacakları öngörülere göre bunları takas etmek isteyebileceklerdir. Bunlardan biri gelecek dönemde faizlerin düşeceğini düşünerek diğerinin değişken fazili borçlanma mantığını kendi sabit faizli borçlanma mantığı ile değiştirmek isteyecektir. Diğer şirket de buna rıza gösterirse bu swap gerçekleşir.

Kur swap'ında taraflar önceden anlaştıkları oran ve koşullarda belirli bir miktardaki dövizi değiştirirler. Örnek olarak bir taraf EURO’nun artacağını düşünür, diğeri ise USD nin yükseleceğine inanırsa birbirleri ile bu para birimlerinden olan yükümlülüklerini değiştirirler.

Opsiyon, belirli bir vadede ya da vadeye kadar, belirli bir varlığı, belirli bir miktarda, belirli bir fiyattan alma ya da satma hakkı veren sözleşmelerdir. 

Opsiyon sözleşmeleri alınan pozisyon olarak iki türlüdür:

1. Alım Opsiyonu: Alıcısına gelecekte belirli bir miktarda varlığı, belirli bir fiyattan alma hakkı veren opsiyon sözleşmesidir.
2. Satım Opsiyonu: Alıcısına gelecekte belirli bir miktarda varlığı, belirli bir fiyattan satma hakkı veren opsiyon sözleşmesidir.

 Opsiyon sözleşmesi, satın alan tarafa alım-satım hakkı verdiğinden dolayı satın alan taraf bu hakkını kazançlı olduğu zaman kullanacaktır. Opsiyonu satan taraf ise sözleşmeyi alan tarafın hakkını kullanmak istemesi halinde alım ya da satım yükümlülüğünü yerine getirmesi gerekmektedir. Ancak, opsiyonu satın alan taraf, bu hakkına karşı opsiyonu satan tarafa opsiyon primi adı verilen bir ücret ödemek durumundadır. Opsiyon sözleşmesini alan tarafın riski ödediği primle sınırlı iken satan tarafın yükümlülüğü sınırsızdır. Örneğin bir opsiyon işlemi hisse senedi için kullanılırsa, ilerideki bir tarihte opsiyon sahibi hisse senedini önceden anlaşılan bir fiyattan satın almak veya almamak hakkını kullanabilecektir. 1 ay sonrası için 8.5 TL’den alınması opsiyonunu alan bir yatırımcı, 0.5 TL komisyon karşılığı bu işlemi yapmış olsun, eğer hisse senedi, 9.5 TL olursa kendisi bu hakkını kullanmak isteyecektir. Çünkü 8.5 + 0.5 = 9.0 TL maliyeti vardır.