KKB (Kredi Kayıt Bürosu) Çek ve Risk Raporu Sistemi, Bankalardan Çek Raporu Nasıl Alınıyor?

Türkiye’nin ticari hayatında 2012 yılı içinde önemli değişiklikler oldu. Çek yasasındaki değişiklikler ile birlikte şirketler arasındaki ticari alışverişlerde banka garantisinin daha çok aranmaya başlandı. Satıcı firmalar alacaklarını garantiye alabilmek için bankalardaki doğrudan borçlandırma sistemini daha fazla kullanmaya başladı. Çek yasasında hapis cezasının ortadan kalkmasıyla birlikte artan karşılıksız çek oranın yüksek olmasından dolayı Kredi Kayıt Bürosu (KKB) önce Çek Raporu’nu, sonrasında Risk Raporu’nu bankaların yanı sıra şahıslara da vermeye başladı.

 

2008 yılında 25 milyon seviyelerinde olan çek kullanım adedi, TCMB verilerine göre 2011’de 19 milyon seviyelerine indi. 2012’de ise 19 milyon 730 bin seviyelerine gelindi.

	Toplam İbraz Edilen Çek Adedi	Toplam İbraz Edilen Çek Tutarı (milyon TL)	İbrazında Karşılıksız Kalan Çek Adedi	İbrazında Karşılıksız Kalan Çek Tutarı (Milyon TL)	Karşılıksız Çek Oranı  (Adet)	Karşılıksız Çek Oranı Tutar
2008	25.611.016	265.267	1.434.439	13.317	5,60	5,02
2009	21.571.689	228.247	1.651.880	15.584	7,66	6,83
2010	19.788.017	245.186	778.806	8.476	3,94	3,46
2011	19.050.265	294.243	515.915	8.551	2,71	2,91
2012	19.730.691	349.936	800.059	16.217	4,05	4,63

Ancak çek yasasında yapılan değişiklikle birlikte hapis cezasının ortadan kalması sonucu geçen yıl 515 binlerde olan karşılıksız çek adedi, %55’lik artışla 800 binlere çıktı. Oransal olarak bakıldığında 2011 sonu itibariyle %2,71 seviyesinde olan karşılıksız çek oranı son veriler ile birlikte %4,05 seviyelerine yükseldi. Artan riskleri engellemek için önce nisan ayında Çek Raporu Sunum Sistemi’ni devreye aldı, sonra 10 Eylül’de daha önce sadece bankalarla paylaştığı “Risk Raporu”nu tüm şahıs ve şirketlere açtı. Böylece, 25 milyon bireysel yatırımcıya ait 160 milyon veriyi bünyesinde barındıran KKB, yeni dönemde sadece bankalarla paylaşılan kredi ve kredi kart bilgilerini, kişi ve kurumlara da vermeye başladı.

Çek ve risk raporları, kişilerin ödeme performanslarını net bir şekilde gösteriyor. Bankalar kredi kullandırmadan önce KKB’den sorgulama yaptıklarında hangi bilgileri görüyorlarsa çek ve risk raporları da benzer bilgileri içeriyor. İlgili kişiden rapor talep edildiğinde, mal alan kişi raporunu en yakın banka şubesinden alıp satıcıya ibraz edebilir. Risk raporunda şu anda sadece finansal sistem kayıtları üzerinden oluşturulan bilgiler veriliyor. Ancak KKB’nin çalışmaları sonucunda 2013’ün 2. yarısından itibaren bu raporlara tüm fatura bilgileri de dahil olacak olup ilerleyen dönemlerde Risk raporu hizmetlerinin daha da geliştirilmesi planlanmaktadır. Yurtdışında ise bu raporların bulunduğu sistem ödeme performansını skorlamanın yanı sıra, kişinin adres telefon bilgilerinde yapılan değişiklik ya da kişinin adına yapılan kredi başvurularının tespit edilip otomatik bilgilendirme yapılarak kişinin kötü niyetli kimselere karşı korunması sağlanıyor. Yurtdışındaki sistemlerde kişinin risk puanını olumsuz etkileyecek bir durumla karşılaşıldığında sicilin kötü etkilenmesinin engellenebilmesi için neler yapılabileceği konusunda danışmanlık hizmetleri de verilmektedir.

Rapor sadece kişinin kendisine verilebilmekte, fakat rapor sahibinin bilgisi ve onayı dışında üçüncü kişiler ile paylaşılmamaktadır. Kişi şubeye giderek 2-15 TL gibi bir ücret karşılığında raporunu alabiliyor. Kişi risk raporundaki yanlış bilgi bulunduğunu düşünüyorsa bankaya itiraz etme hakkına sahiptir. KBB veri hatalarıyla ilgili olarak kurduğu sistemle hataların bankadan düzeltilebilmesini sağlıyor. Bankanın gerekli düzeltmeyi yapmaması durumunda banka KKB’ye para cezası ödemek durumunda kalıyor.

Sistemden alınacak “Çek Raporu” hesap sahibinin bankacılık sistemindeki;

• 2007 sonrası pozitif (ödenen çekler), 
• 2009 sonrası negatif (ödenmeyen ya da sonradan ödenen),

olmak üzere,  tüm çek bilgilerini içeriyor. Satıcılar bu rapora bakarak, çeki kabul edip etmeme kararını daha somut verilere dayanarak kendileri verebiliyor. Çek Raporu  hesap  sahibinin  geçmiş  çek ödeme   performansına   ilişkin ayrıntılı bilgiler içermektedir.  Rapora bakılarak  hesap  sahibinin  çek  ödeme  performansının  olumlu  ya da olumsuz olarak gelişimi konusunda net bir görüş oluşturulması mümkündür.

Müşteri için en çok çek raporu üreten bankalar ise Denizbank, Kuveyt Türk, Ziraat Bankası, TEB ve Akbank. En çok risk raporu üretenler ise TEB, İş bankası, Akbank, Vakıfbank ve Yapı Kredi olarak göze çarpmaktadır.

E-RAPOR

KKB tarafından düzenlenen çek ve risk raporlarına internet ve SMS üzerinden ulaşmayı sağlayan Elektronik Rapor Sistemi Ocak 2013'de hayata geçmiştir. Bu sistem ile gerçek ve tüzel kişilerin sisteme üye olarak e-rapor almaları mümkün olmuştur. "E-Çek" ve "E-Risk" ürünlerine ulaşmak isteyen kişilerin öncelikle bir kereye mahsus olmak üzere www.kkb.com.tr üzerinden sisteme üye olmaları gerekmektedir. Türkiye Odalar Borsalar Birliği, TC Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, bankalar ve GSM operatörlerinin ortak çalışması ile hayata geçirdiği E-Rapor Sistemi’nde şimdiden 400 bin üye kaydı yapılmış durumda olup raporlar kişi ve kurumların kendi onayları doğrultusunda 3. kişiler tarafından da alınabilecektir. Vadeli mal satışı ile karşı taraf riski alan kişi ve kurumlar için alacak riskinin etkin yönetimi büyük önem taşıyor. Özellikle KOBİ'lerin birkaç çekinin ödenmemesi durumunda ciddi problem yaşamasından dolayı, kişi ve firmaların kendilerine ve 3. şahıslara ait finansal sicil bilgilerini paylaşabilmeleri için hızlı ve güvenli sistemlere ihtiyaç duyulmaktadır. 

Ayrıca, herhangi bir 3. kişinin, bir tüzel kişiliğin raporuna erişmek istemesi durumunda onay işlemlerinin gerçekleştirilebilmesi için de Elektronik Raporlama Sistemi'ne üyelik zorunludur. Üyelik işlemleri Online İşlemler menüsünde yer alan İnternet Şube Başvuru formu doldurularak yapılmakta olup, Bireyler ve şahıs firmaları bireysel başvuru, tüzel kişiler kurumsal başvuru adımını izleyerek üyeliklerini gerçekleştirebilirler. Bireysel Üyelik, başvuru formunu doldurduktan sonra işlem anında gerçekleşmektedir. Kurumsal Üyelik ise başvuru formunu doldurduktan sonra KKB Üyeliği kabul eden bankalara başvurarak ilgili belge ve imzaları tamamlayarak teslim anında belge ile imza kontrolünü müteakiben gerçekleşmektedir.

Hazırlayan: İbrahim Öz