"Hayatınıza Yer Açın" Adlı Kitaptan Önmeli Notlar

Merhaba,

John Maeda, “The Laws of Simplicity” Türkçe çevirisi ile “Hayatınıza Yer Açın” adlı kitabında modern dünyanın artan karmaşıklığı karşısında sadeliğin nasıl bir stratejiye dönüşmesi gerektiğini anlatır. Ona göre sadelik, yalnızca tasarımın bir unsuru değil; hayatı, teknolojiyi, iş modellerini ve kullanıcı deneyimini düzenleyen temel bir ilkedir. “Sadelik, gereksiz olanı çıkarmak ve gerekli olanı görünür kılmaktır” diyen Maeda, basitleştirmenin amacının bir şeyi küçültmek değil, kullanıcıya daha az çabayla daha fazla değer sunmak olduğunu vurgular. Bu yaklaşımla, her alanda “daha az ile daha çok” yapmak mümkündür.

Maeda kitaba sadeliğin aslında ne kadar karmaşık olduğunu kabul ederek başlıyor. Diğer taraftan bu başarılırsa sadeliğin ve basitliğin sattığını ifade ediyor. Örneğin David Pogue’nin de 2006’da yaptığı TED konuşmasında basitliğin sattığını söylediğini görüyoruz. Birçok teknoloji evlerimizi, iş yerlerimizi işgal ettiğinde sadelik büyüyen bir endüstri olacaktır.

Maeda’nın ilk yasası olan Azaltma (Reduce), sadeliğe giden en temel yolun gereksiz ögeleri ortadan kaldırmak olduğunu söyler. Bir sistem ya da ürün ne kadar sadeleşirse, özü o kadar belirgin hâle gelir. Ancak her şeyi azaltmak mümkün olmadığında devreye ikinci yasa olan Düzenleme (Organize) girer. Azaltamadığımız karmaşıklığı düzenlemek, gruplamak ve hiyerarşi kazandırmak, algılanan basitliği artırır. Üçüncü yasa Zaman (Time) ise kullanıcıya hız kazandıran her şeyin sistemi daha basit hissettirdiğini belirtir. Daha hızlı çalışan bir deneyim, daha sade bir deneyimdir. Özellikle insanların bir süreçte hangi aşamada olduklarını bilmesi, onların bu süreç içerisinde kaybolmamasını sağlar. O sebeple mobil uygulamalarda aşamanın neresinde olduğunuzu belirten bir gösterim, çağrı merkezlerinde ne kadar beklemenizin öngörüldüğü bir ses vb. yöntemler bunlara örnektir. Öğrenme (Learn) yasasında ise Maeda, basitliğin yalnızca tasarımla değil, öğrenebilmek ile de ilişkili olduğunu, insanların kolay öğrendiği sistemleri basit kabul ettiğini söyler.

Beşinci yasa olan Farklar veya Zıtlıklar (Differences), sadelik ile karmaşıklık arasında bir denge kurulması gerektiğini anlatır. Bir ürün aşırı basitleşirse yetersiz kalabilir; önemli olan “az ama yeterince” düzeyini tutturmaktır. Aslında sadelik ve karmaşıklığın zıtlık ilkesinden dolayı birbirine ihtiyacı vardır. Karmaşa olmazsa sadeliğin kıymeti anlaşılmaz. Bağlam (Context) yasasında, bir ögenin sadeleşmesinin çevresinin de sade olmasıyla mümkün olduğu vurgulanır. Bu nedenle tasarımda boş alan, netlik ve minimalizm destekleyici bir rol oynar. O sebeple boşluk hiçbir şey değildir. Aslında çok belirleyici bir şeydir. Diğer taraftan ambiyans yediğiniz yemekten, izlediğiniz filme kadar her şeyi etkileyecektir. Herhangi bir yemeği güzel bir restoranda yemek ile sıradan bir lokantada yemek arasında fark vardır. Yedinci yasa olan Duygu (Emotion), sadeliğin yalnızca fonksiyonel değil, duygusal bir deneyim olduğunu hatırlatır. Kullanıcıyı gülümseten, rahatlatan veya güven veren bir deneyim, olduğundan daha basit algılanır.

Maeda’nın sekizinci yasası Güven (Trust), sadeliğin kabul görmesinde güven duygusunun önemini vurgular. İnsanlar güvendikleri takdirde karmaşık işlemleri bile daha basit görürler. Örneğin hata yaptığımızda işlemi geri alabileceğimizi bilmek bizi rahatlatır. Dokuzuncu yasa Hata (Failure) ise kimi zaman karmaşıklığın kaçınılmaz olduğunu kabul etmemiz gerektiğini söyler; amaç her şeyi sıfırlamak değil, yönetilebilir kılmaktır. Son yasa olan Tekillik (The One) ise tüm kitabı tek bir düşüncede özetler: “Fazlalığı at, kalanı düzenle ve insana odaklan.” Sadelik bir teknik değil, bir bakış açısıdır.

Tüm bu prensipler bize sadeleşmenin aslında bir estetik tercihten çok, bir liderlik ve inovasyon yöntemi olduğunu gösterir. Sade ürünler, sade süreçler ve sade düşünceler, hem organizasyonları hem teknolojiyi hem de kullanıcı deneyimini güçlendirir. Bir şey ne kadar az düşündürürse, o kadar kusursuzdur. John Maeda’nın ortaya koyduğu bu yaklaşım, günümüzün karmaşık dünyasında “basit olanın” aslında ne kadar güçlü olduğunu hatırlatır.

Maeda kitapta dengeden özellikle bahseder. Bir ürünün detaylarını azalttıkça sadeleştirmiş olabiliriz ama bir taraftan da onun geçerli özelliklerini ortadan kaldırmaya başlamış da olabiliriz. O zaman konu şuraya gelir; ne kadarını sadeleştirmeliyiz?

Maeda’nın diğer görüşleri için The Laws of Simplicity / John Maeda ziyaret edilebilir.