Dünya'da ATM Maliyetlerin Azaltılmasına Yönelik Yeni Bir Trend: Recycle ATM (Geridönüşümlü ATM)

Bu araştırmada kısaca ATM ve çeşitleri özetlenecek; Recycle ATM’nin özellikleri, avantajları ve Avrupa’da kullanım düzeyi gösterilecektir. Ayrıca Türkiye ve diğer ülkelerin sahip olduğu Recycle ATM oranları karşılaştırılacaktır. Türkiye son yıllarda gerçekleşen ATM sayısındaki hızlı artışı ile Avrupa’da birinci, dünyada üçüncü sırada yer alması ile dikkat çekmektedir. Dünya sıralamasında birincilik Japonya’da iken ikincilik ise Güney Kore’dedir.

Tablo 1: ATM-POS Sayıları (Bin Adet)

ATM’nin tanımı, geçmişi ve işlem kapasitesi kısaca şu şekildedir. Alternatif Dağıtım Kanallarından olan ATM’ler (Otomatik Vezne Makinaları) günde 24 saat aralıksız hizmet vererek müşterilerin bankacılık işlemlerini yerine getiren elektronik cihazlardır. Ülkemizde ATM makinesinin ilk kullanımı 1987 yılının Aralık ayında gerçekleşmiştir. ATM’ler; üzerlerindeki bilgisayar ve bu bilgisayarı çalıştıran işletim sistemi aracılığı ile bankanın ana bilgisayarı ile iletişim kurarak müşterilerin bankacılık sistemindeki hesaplarına ulaşmalarını ve bu hesapları üzerinden standart bankacılık işlemlerini kendi kendilerine yapmalarını sağlamaktadır.

Plastik kartların hemen hepsi ATM’lerden para çekmek için kullanılabilmektedir. Aynı zamanda ATM kullanılarak kredi ve banka kartlarının şifrelerinin değiştirilmesi, virman, havale yapılması, hesap özeti bilgilerinin alınması, bakiye öğrenilmesi, para yatırılması, fon, hisse senedi veya döviz ile ilgili yatırım benzeri pek çok işlemin yapılabilmesi mümkündür. 

ATM çeşitleri ise;

·         On – Site

·         Off - Site

·         Work – Site

·         Cash Dispenser: Nakit çekmek, hesap görüntülemek gibi fonksiyonları vardır.

·         Mobile ATM

Recycle ATM’ler, paranın kendi içindeki devinimi kullanarak daha uzun süre para yüklemeden kullanılabilen ATM’lerdir. Para yatırma ve para çekme işlemleri neredeyse eşit olan bir Recycle ATM’de para yatırmada kasetlerde tanımlı olmayan kupürler, Recycle ATM’lerin çöp kasetini (normal kasetlerde tanımlı olmayan paraların atıldığı ekstra ATM kasetidir) doldurmadığı takdirde para yüklemeye neredeyse hiç ihtiyaç duymazlar. Recycle ATM’lerin hem On - Site hem Off - Site olanları mevcuttur. Son yıllarda ATM kanalının en önemli eğilimlerden biri, bankaların operasyonel masraflarını düşürmeye yönelik olarak geliştirilen, para yatırma ve çekmede aynı kasetleri kullanan bu Recycle ATM’lerdir. Dünya’da bu operasyonel maliyetlerin yarattığı yük yaklaşık olarak yıllık 600 Milyar $’dır. Recycle ATM’ler, bankalar için yarattıkları maliyet avantajı sebebiyle önümüzdeki yıllarda Türkiye ATM pazarının vazgeçilmez ürünü olacak gibi görünüyor.

Tablo 2: Recycle ATM Sayısının Avrupa’daki Dağılışı (2011) 

Kaynak: RBR Analizi

Recycle ATM sayısı Batı Avrupa’da yavaş bir şekilde artmaya devam ediyor. Araştırma yapılan 17 Batı Avrupa ülkesinin 14 ünde Recycle ATM mevcut durumdadır. 2011 yılınla yapılan araştırmanın sonucuna göre bölgede bulunan ATM’lerin %5 i Recycle ATM’dir. Bu oran 2009 yılında ise %3 seviyesindeydi. Recycle ATM sayısı en fazla olan ilk 6 ülkedeki Recycle ATM sayısı, bölgedeki tüm Recycle ATM içerisinde %90’dan fazla orana sahiptir. Recycle ATM sayısında ilk sırada %54 ile Almanya yer almaktadır. İkinci sırada %18 ile Belçika ve üçüncü sırada %10 ile Türkiye Recycle ATM konusunda büyük orana sahiptir.

Sonuç:

Recycle ATM’ler maliyet açısından büyük avantaj yaratmaktadır.

Dünya’da Recycle ATM’lerin kullanımı hala oldukça düşük düzeydedir.

Avrupa’da yükselen bir eğilim olarak gözükmektedir fakat hala yeterli girişim oluşmamıştır. Bunun başlıca sebebi Avrupa’da para yatırmalı ATM miktarının yüksek oranlarda olmamasıdır.

Öneri:

Para yatırma ve çekme miktarları birbirine yakın seyreden ülkemizde bu sisteme geçmek yerinde bir karar olacaktır.

Offsite ATM’lerin hepsi Recycle ATM yapılarak maliyetlerden kazanç elde edilebilir.

ATM benzeri cihazlarda standart olarak Recycle modül kullanılması yerinde olacaktır.

Yazan: Mehmet Çepni, Rabia Toker