Franchising’in tarihsel gelişimi
incelendiğinde M.Ö. 200 lü yıllara kadar gidilebilmektedir. Ancak yapılan
işlemler nitelik itibari ile franchising ile benzerlik gösterse de o tarihte
farklı şekillerde adlandırılmaktaydılar. Bu zamanlarda gerçekleştirilen ilgili
işlemler günümüz franchisingine bir temel teşkil etmesi açısından önemli
görülmektedir. Tarihsel gelişimine bakıldığında her ne kadar ana vatanının ABD
olduğu ifade edilse de yukarıda belirtilen yıllarda Çin’de, 1600’lü yıllarda
ise İngiltere’de franchising uygulamalarına rastlanmıştır.[1]
ABD’deki gelişimi 1800’lü yıllarda
gerçekleşen Franchising, ABD iç savaşının ardından, 1863 yılında Singer Dikiş
Makinaları şirketinin, finansal açıdan bağımsız olan işletmeleri birleştiren
bir dağıtım sistemi kurması ile kendini göstermiştir. Franchising sisteminin en
güçlü tanımını 1888’de General Motors ve 1902’de ilaç sektöründen Recall
yapmıştır. Daha sonra araba üreticileri, Pepsi-Cola, Coca Cola Seven Up gibi
alkolsüz içecek firmaları, benzin istasyonları ve çeşitli perakende satış
mağazaları sisteme katılmışlardır.[2]
Yukarıda anlatıldığı gibi doğan franchising
düşüncesini günümüzde 60 iş kolu uygulamaktadır. Bunlar arasında, otomobil kiralama,
otomobil servis ürünleri, iş yardım servisleri, iş araçları, giyim ve ayakkabı,
yapı dekorasyon, bilgisayar, kozmetik, perakende şatış mağazaları, eğitim,
yiyecek, sağlık ürünleri, ev aletleri, kuru temizleme, fast-food, otelcilik ve
lokanta gibi sektörler bulunmaktadır.[3]
§
Büyük işletmelerin denetlemede güçlük
çekecekleri sayıda bölgesel yatırımlara girmek istememeleri,
§
Yatırım maliyetlerinin yüksek olması,
§
Malların kalitesine, firma ismine ve üretim
standartlarına zarar getirmeden ve sermayelerini kullanmadan piyasa paylarını
arttırmak ve tekelci güç oluşturmak istemeleri,
§
Franchising alıcılarının hazır bir piyasaya
büyük bir sermaye yatırımı yapmadan girme olanağını elde etmeleri.
§
ABD’de yapılan tüm bireysel satışların %42’si
franchising ile gerçekleştirilmektedir.
§
Bu sektörde 8.5 Milyondan fazla Amerikalı
çalışmaktadır.
§
Bu sektörde %5’ten daha az işletme
kapanmaktadır.
§
Franchising yapmayan işletmelerin %62 si ilk beş
yılda kapanmaktadır.
§
Her 12 işletmeden 1 tanesi franchising yapmaktadır.
§
Her 8 dakikada bir franchising işletmesi açılmaktadır.
Franchisingin ülkemizdeki gelişimine
değindiğimizde de asıl gelişimin 1980 sonrasında yaşandığını ifade edebiliriz.
Bunun sebebi yaşanan finansal liberalleşme ile yabancı yatırımların ülkemize
gelmeye başlaması olarak gösterilebilir. Türkiye’de ilk yerli franchising
uygulaması 1985 yılında TURYAP ile başlamıştır. Türkiye’de ilk yabancı
franchising uygulaması ise Dünya’nın en büyük Franchise vericilerinden biri
olan Mc. Donalds ile 1986 yılında başlamıştır. Franchising sisteminin
yaygınlaşması sonucunda, bu sistemin gelişmesi, sağlıklı bir şekilde yerleşmesi
ve yürütülmesi, sisteme güven duyulmasının sağlanması amacıyla 1991 yılında
Ulusal Franchising Derneği (UFRAD) kurulmuştur.[4]
Franchise vererek Türkiye pazarına ilk
giren firmalar; McDonald’s, Pizza-Hut, Wendy’s ve Kentucky Fried Chicken gibi
dünyaca ünlü fast food zincirleri olmuştur. Türkiye’ye fast-food ile giren ve
özellikle hizmet sektöründe büyük ilgi ile karşılaşan franchising, özellikle
son yıllarda çok hızlı bir biçimde yaygınlaşmaya başlamıştır.[5]
[2] Toplu Konut A.Ş., “Franchising
Tarihi”, http://www.toplukonutfranchising.com/franchisingtarihi.htm
[4] Rüknettin Kumkale, “Franchising”,
http://www.alomaliye.com/subat_06/ruknettin_kumkale_franchising.htm
[5] Kobifinans, “Franchising Nedir?”,
http://www.kobifinans.com.tr/bilgi_merkezi/021201/9404
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Merhaba kıymetli okuyucularım,
Yorumları denetlemeden siteye koyamıyorum. Maalesef uygun olmayan içerikler paylaşan kullanıcılar oluyor ve bunun siteyi ziyaret eden insanları olumsuz etkilemesini istemiyorum. Vaktimin darlığından her zaman yorumlarınıza da yanıt veremiyorum. Anlayışınız için teşekkür ederim.