Ülkemizde Finansal Tabana Yayılma (Finansal Erişim) Konusundaki Başarısızlık Nedenleri

Kıymetli okuyucular merhaba,

Bugün sizlere çok önemli gördüğüm bir konudan; finansal tabana yayılma (finansal erişim) ya da İngilizce bilinen adıyla financial inclusion konusundan bahsetmek istiyorum. Bu konu bir süredir ülkemizin de gündeminde olduğu için sadece benim değil eminim birçok bankacının da ilgisini çekiyordur diye düşünüyorum.

Konuya başlarken finansal tabana yayılma nedir ondan bahsedelim. Finansal erişim de denilen bu kavram, bir ülkede herhangi bir finansal kurumda herhangi bir hesabı olan yetişkinlerin oranı olarak tanımlanmaktadır. 2012 verilerine göre ülkemizde 20 milyonun üzerinde insan finansal hizmetlerden faydalanamamaktadır. Bunun oransal ifadesi de %50’ler seviyesindedir. Bunun elbette birçok nedeni olabilir. Global Findex 2011 verilerine göre aşağıdaki nedenler ortaya çıkmaktadır:

-        Yeterli tasarrufun olmaması: Bireyler hesap açacak kadar tasarruf yapamamaktadırlar. Özellikle ülkemizde %15’leri bir türlü aşamamış olan bir tasarruf oranı vardır.

-        Finansal hizmet sağlayıcılara güvenilmemesi: Bankaların toplumdaki algısı oldukça kötüdür. Bu her bankanın müşterisini üzdüğü anlamına gelmez ama bireyler ilk aşamada bankalar ile çalışılması dışındaki alternatifleri düşünmektedirler. Bankaların ve bankacıların bu konu üzerinde düşünmeleri gerekir. Müşterilerin en fazla sıkıntı duyduğu hesap işletim ücreti gibi tüketiciler tarafından oldukça olumsuz karşılanan masraflarını azaltmaları veya ortadan kaldırmaları gerekebilir. Bu yapılamıyorsa bu masrafların nedenleri bireylerin bilgisi ve rızası alınarak kendilerinden tahsil edilmelidir.

-       Finansal hizmet almanın yüksek maliyetli oluşu: Bu aslında bir önceki madde ile ilgilidir. Bireyler bankalar ile çalışırken, kredi kullanırken, para transferi yaparken bankaların kendilerinden yüksek ücret tahsil ettiklerini ifade etmektedirler.

-        Gerekli belgelerin temin edilememesi: Birçok birey gerek kredi kullanırken gerekse de hesap açarken uygun belgeleri bankaların istediği şekilde temin edememektedir.

-        Finansal hizmet sağlayıcılara çok uzak olunması: Özellikle köylerde, kasabalarda, küçük ilçelerde yaşayan bireylerin birkaç banka dışında alternatifleri yoktur. Hatta köylerde hiç banka da yoktur. Fakat bu bireylerin de hesap açmaya, fatura yatırmaya, yatırım yapmaya, para transferi gerçekleştirmeye ihtiyaçları vardır. Buralara bankaların kısa zamanda gitmesi mevcut maliyetlerden dolayı çok zordur.

-       Dini sebepler: Birçok Türk dini hassasiyetlerinden dolayı bankada hesap açmaya sıcak bakmamaktadır. Faiz getirisi kazanmamak veya faizli bir kredi kullanmamak isteyen bireyler bankacılıktan uzak durmaya çalışmaktadır.

Yukarıda belirtilen nedenlerin Türkiye, BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) ülkeleri ile ECA (Avrupa ve Orta Asya) ülkeleri arasında ne boyutta olduğunu aşağıdaki şekil ile anlamaya çalışabiliriz.



Finansal Tabana Yayılamama Nedenleri



Konuya cinsiyet bağlamında bakıldığında ise finansal tabana yayılmada en büyük sorunun kadınlarda olduğu görülmektedir. Aşağıdaki şekle göre erkek yetişkinlerin %82’sinin banka hesabı bulunurken bu oran kadınlarda sadece %33’tür.

Cinsiyete Göre Finansal Tabana Yayılma

Sonuç olarak birçok nedenden dolayı insanlar bankalarda hesap açmaya ve kredi kullanmaya soğuk bakmaktadırlar. İşte tam bu ortamda; müşterilerinin güvenini kazanmış, onlara masrafsız bankacılık hizmetleri sunan, banka şubesine gelmelerini zorunlu kılmadan müşterinin yaşadığı yerde bankacılık sözleşmelerini imzalatabilen ve müşterilerinin tasarruflarını faizsiz yatırım alternatiflerinde değerlendirmelerine imkan sağlayan bir online bankacılık platformu fark ortaya koyacaktır. Ben böyle bir alternatif biliyorum. Siz de merak ediyorsanız burayı tıklayabilirsiniz.

Bir başka yazıda görüşmek üzere,

Kaynak:

Global Findex 2011
Alper Oğuz,  Türkiye’de Finansal Tabana Yayılmaya Genel Bakış, Türkiye Finansal Tabana Yayılma Konferansı, Haziran 2014.