Motivasyon
konusunda A.Maslow’dan sonra adından en fazla söz edilen kişi Frederick A.
Herzberg’dir. Maslow’un motivasyon kuramında esas olan beş ihtiyaç basamağının
varlığı ve buna göre bir kişinin bu ihtiyaçlarını ne ölçüde tatmin ettiği veya
etmediği hususu önem taşımaktaydı. Bu kapsamda Herzberg ve arkadaşları tarafından
“Çift Faktör Teorisi” ya da “Motivasyon-Hijyen Teorisi” olarak bilinen yaklaşım
geliştirilmiştir. Bu kuramın varsayımlarına göre, iş yerinde kötümser olmaya
yol açan ve işten ayrılmaya sebep olan hijyen faktörleri ile işyerinde işçiyi
mutlu kılan, onun tatminini arttıran motivasyon faktörlerinin birbirlerinde
ayrılması gerekmektedir.[1] Herzberg’in
bu teoride bahsettiği iki faktör grubunu ele aldığımızda aşağıdaki şekilde
karşımıza çıktığını görebilmekteyiz: [2]
§
Motivasyonel
faktörler: Başarı, tanınma, takdir edilme, yapılan işin niteliği, yetki ve
sorumluluk sahibi olma, ilerleme ve yükselme imkanlarının olması vs.
motivasyonel faktörler arasında sayılabilir. Bu faktörlerin olması durumunda
bireylerin çalışma istek ve arzuları artar. Bu faktörlerin bulunmaması halinde
ise bireylerin çalışma arzu ve istekleri yavaşlayabilir.
§
Hijyen
faktörler: İşletme politikası ve yönetimi, çalışma koşulları, ücret düzeyi,
özel yaşamdaki mutluluk düzeyi, organizasyonda alt-üst arasındaki ilişkiler vs.
unsurlar “hijyen faktörler” olarak adlandırılır. Hijyen faktörler mevcut
olduğunda iş tatmini gerçekleşir ve bireyleri çalışmaya motive edebilir. Hijyen
faktörlerin negatif olması durumunda ise (örneğin, çalışma koşullarının çok iyi
olmaması, aile yaşamının çok düzenli olmaması) motivasyonel etki ortadan
kalkar. Herzberg’ e göre hijyen faktörler pozitif ise bu sadece çalışanlar
tarafından kabul görür, motive edici olabileceği gibi motive edici etki
göstermeyebilir.
![]() |
Hijyen ve Motivasyon Etmenleri |
Eren, Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi
, s. 511.
Herzberg’ in
yaptığı bu iki ayrımı yukarıdaki şekil üzerinde daha açık olarak görmek
mümkündür. Az önce değinildiği gibi, Herzberg’ in görüşlerine göre motivasyonel
faktörler bireyi mutlu kılan, işyerine bağlayan, çalışmaya özendiren ve tatmin
sağlayan unsurlardır. Hijyen faktörler ise bireyin işten ayrılmasına,
tatminsizliğe yol açabilecek unsurlar olarak görülebilir. Hijyen faktörlerin
motive edici özellikleri nisbeten daha azdır. Başka bir ifadeyle hijyen
faktörlerin bulunması bireyleri daha fazla çalışmaya sevketmek için yeterli
olmayabilir.
Herzberg ile
Maslow modelleri karşılaştırıldığında, Maslow’un insan gereksinimlerini önem
sıralamasına göre sıraladığını Herzberg’in ise bir işin gerçekleştirilmesinde
kişisel başarı ve kendisini kabul ettirme güdüsüne önem verdiğini görmekteyiz.
Maslow’a göre fiziksel gereksinimler içerisinde yer alan ekonomik gereksinimler
doyuma geçemez. Fakat Herzberg modeline göre ücretin yeri motivasyon faktörleri
arasında ancak altıncı sırada yer almaktadır.[3]
Maslow ile Herzberg Modellerinin
Karşılaştırması
Maslow Modeli
|
Herzberg Modeli
|
Kişisel bütünlük gereksinmesi
|
İşin kendisi
Başarma
Gelişme Olanakları
Sorumluluk
|
Saygınlık gereksinmesi
|
İlerleme
Tanınma
Statü
|
Sosyal gereksinmeler
|
Denetçiyle
Üstlerle
Astlarla karşılıklı ilişkiler
Teknik denetleme
|
Güvenlik gereksinimleri
|
İşletme politikası ve yönetim
İş güvenliği
Çalışma koşulları
|
Fizyolojik gereksinimler
|
Çalışma koşulları
Ücret
Kişisel yaşantı
|
Helzberg’in
modeli ile ilgili yapılan araştırmalarda işçilere çalıştıkları işyerlerindeki
kritik anlarla ilgili olarak sorulan soruları cevaplamaları istenmişti. Bunlar
işçileri işten bezdiren ve istifa etmeyi düşündüren kritik durumlar ile onları
mutlu eden, olağanüstü tatmin veren ve işletmeye bağlı durumlardır. Herzberg’in
metoduna uygun biçimde yapılan araştırmalar onun kuramını doğrulamaktadır.
Ancak bu yöntemden farklı bir biçimde yapılan araştırmalar onun modelini
doğrular nitelikte sonuçlar vermemektedir. Şu halde motive edici faktörlerin
karışık ve birbirine bağlı oluşları ve kolayca soyutlanmayışları ölçme ve
değerlendirme çalışmalarını güçleştirmektedir. Bu nedenle de değişik
araştırmalarda değişik sonuçlar ortaya konulabilmektedir.[4]
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Merhaba kıymetli okuyucularım,
Yorumları denetlemeden siteye koyamıyorum. Maalesef uygun olmayan içerikler paylaşan kullanıcılar oluyor ve bunun siteyi ziyaret eden insanları olumsuz etkilemesini istemiyorum. Vaktimin darlığından her zaman yorumlarınıza da yanıt veremiyorum. Anlayışınız için teşekkür ederim.