Kalkınma Ajansları ve Ülkemizdeki Uygulaması

Kalkınma ajansları, bölgeler arası eşitsizliklerin azaltılması ve bölgesel kalkınmanın sağlanması için Devlet Planlama Teşkilatı koordinasyonunda kurulmuş özerk kamu kuruluşlarıdır. Kalkınma ajanslarının asıl görevi kamu, özel sektör ve Sivil Toplum Kuruluşları arasında işbirliğini destekleyerek yerel potansiyelin açığa çıkmasını sağlamaktır. Kalkınma ajansları yatırım yapan kuruluşlar değillerdir. Türkiye genelinde her biri “Düzey 2 Bölgelerinde” kurulan 26 adet kalkınma ajansı mevcuttur. Kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla kurulmuşlardır.

 

Kalkınma ajanslarının mali kaynaklarının büyük kısmı merkezi bütçeden aktarılan ödeneklerden oluşmaktadır. Geri kalan kısım ise ajansın görev alanı içerisinde yer alan belediyeler, il özel idareleri ve ticaret sanayi odalarının bütçelerinden aktarılan kurum paylarından oluşmaktadır. Kalkınma ajansları Avrupa Birliği kuruluşu değildir, ancak Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) gibi AB’nin kalkınmayı destekleyici her türlü programlardan bölgenin istifade etmesi için çalışmak ajansın görevidir. Aynı proje için başka kurumlardan da finansman bulunması problem oluşturmamaktadır bu sebeple.

                       

Kalkınma ajanslarına beş aşamalı bir başvuru süreci vardır;

1. Ön İnceleme


2. Teknik ve Mali Değerlendirme


3. Değerlendirmenin kontrolü


4. Proje Bütçe Tutarlarını İnceleme / Gerekli Durumlarda Ön İzleme Ziyareti Yaptırma


5. Yönetim Kurulu Onayı

Altı farklı destek şekli mevcuttur.

1. Doğrudan Finansman Desteği: Ajansın belirlediği usul ve kurallar çerçevesinde, belli proje ve faaliyetlere yaptığı karşılıksız yardımlardır. Ajansın esas itibarıyla proje teklif çağrısı yöntemiyle kullandırdığı desteklerden oluşur. Ancak ajans istisnai olarak,  proje teklif çağrısı yapmaksızın ve proje hazırlığı konusundaki yükümlülüklerinden bazılarını hafifletmek veya proje hazırlık sürecini doğrudan yönetmek suretiyle, doğrudan faaliyet desteği ve güdümlü proje desteği şeklinde de doğrudan destek sağlayabilir.


2. Doğrudan Faaliyet Desteği: Bölgenin kalkınması ve rekabet gücü açısından önemli fırsatlardan yararlanılmasına ve bölge ekonomisine yönelik tehdit ve risklerin önlenmesinde acil tedbirlere yönelik faaliyetlerin proje teklif çağrısı yöntemi uygulanmaksızın doğrudan desteklenmesidir. Bu desteğe; yerel yönetimler, üniversiteler, diğer kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, birlikler ve kooperatifler başvurabilir.


3. Güdümlü Proje Desteği: Güdümlü projeler, proje teklif çağrısı yöntemi uygulanmadan doğrudan destek sağlamaya yönelik olarak; bölge planında öngörülen öncelikler doğrultusunda, konusu ve koşulları ajans öncülüğünde ve yönlendirmesinde belirlenen özel nitelikli model projelerdir.


4. Faiz Desteği: Kâr amacı güden gerçek ve tüzel kişilerin ilgili aracı kuruluş ile ajans arasında imzalanacak protokolde belirtilen nitelikteki projeleri için, ilgili aracı kuruluşlardan alacakları krediler karşılığında ödeyecekleri faiz giderlerinin, ajans tarafından karşılanmasını öngören karşılıksız yardımdır.  Bu destekten KOBİ’ler, çiftçi ve çiftçi grupları, serbest meslek sahipleri yararlanabilir. Faiz desteği ile desteklenmesi öngörülen her bir projeye verilecek azami destek miktarı, o yıl için faiz desteğine ayrılan toplam ödeneğin yüzde beşini geçemez.


5. Faizsiz Kredi Desteği: Ajans tarafından kâr amacı güden gerçek ve tüzel kişilerin ilgili aracı kuruluş ile ajans arasında imzalanacak protokolde belirtilen nitelikteki projeleri için, ilgili aracı kuruluşlar eliyle kredi verilmesidir. Bu mali destek Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği ve Destek Yönetim Kılavuzundaki usul ve esaslar dâhilinde ajans tarafından sağlanır ve mali destek faiz ödenmeksizin taksitler halinde geri ödenir. Bu destekten KOBİ’ler, çiftçi ve çiftçi grupları, serbest meslek sahipleri yararlanabilir.


6. Teknik Destek: Ajans tarafından sağlanan teknik desteğin amacı, bölgedeki yerel aktörlerin bölgesel kalkınma açısından önem arz eden, ancak kurumsal kapasite eksikliği ve bilgi birikimi eksikliği nedeniyle hazırlık ve uygulama aşamalarında problemlerle karşılaşılan alanlarda destek sağlamaktır.
    

Kalkınma Ajansları ve Bölgeleri:

1. Ahiler Kalkınma Ajansı (AHİKA): Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Niğde, Nevşehir


2. Ankara Kalkınma Ajansı (ANKARAKA): Ankara


3. Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA): Antalya, Burdur, Isparta


4. Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı (BAKKA): Bartın, Karabük, Zonguldak


5. Bursa, Eskişehir, Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA): Bilecik, Bursa, Eskişehir


6. Çukurova Kalkınma Ajansı (ÇKA): Adana, Mersin


7. Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı (DOĞAKA): Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye


8. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA): Bitlis, Hakkâri, Muş, Van


9. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA): Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon


10. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA): Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova


11. Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA): Batman, Mardin, Şırnak, Siirt


12. Fırat Kalkınma Ajansı (FKA): Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli


13. Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA): Aydın, Denizli, Muğla


14. Güney Marmara Kalkınma Ajansı (GMKA): Balıkesir, Çanakkale


15. İpekyolu Kalkınma Ajansı (İKA): Adıyaman, Gaziantep, Kilis


16. İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA): İstanbul


17. İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA): İzmir  


18. Karacadağ Kalkınma Ajansı (KARACADAĞ): Diyarbakır, Şanlıurfa


19. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA): Çankırı, Kastamonu, Sinop


20. Kuzey Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (KUDAKA): Bayburt, Erzincan, Erzurum


21. Zafer Kalkınma Ajansı (ZAFER): Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Uşak


22. Mevlana Kalkınma Ajansı (MEVKA): Karaman, Konya


23. Orta Anadolu Kalkınma Ajansı (ORAN): Kayseri, Sivas, Yozgat


24.  Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA): Amasya, Çorum, Samsun, Tokat


25. Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA): Ağrı, Ardahan, Iğdır, Kars


26. Trakya Kalkınma Ajansı (TRAKYAKA): Edirne, Kırklareli, Tekirdağ

*Koyu renkli yazılan şehirler, o bölgenin merkez ofisinin bulunduğu şehirleri belirtmektedir.

Hazırlayan: Yusuf Selim Alan