Afrika Kıtası Avrupa'nın
güneyinde, Atlas Okyanusu'nun doğusunda, Hint Okyanusu'nun
batısında ve Antartika'nın kuzeyinde bulunan ve eski dünya kıtalarından
kabul edilen bir kıtadır.
Siyah kıta olarak da adlandırılan Afrika, 30.218.000 km² yüz ölçümü ile kıtalar
arasında Asya ve Amerika'nın ardından üçüncü sırada yer almaktadır.[1]
Afrika
kuzey-güney doğrultusunda Tunus'taki Beyaz Burun (37° 22' 20 Kuzey
Paraleli) ile Güney Afrika Cumhuriyeti'ndeki Agulhas Burnu
(34° 50'28 Güney Paraleli) arasında ve 8.025 km boyunda, doğu batı
doğrultusunda ise; Somali'deki Ras Hafun Burnu (51° 25'
27 Doğu Meridyeni) ile Senegal'deki Yeşil Burun
(17° 31' 17 Batı Meridyeni) arasında ve 7.416 km genişliğindedir.[2]
Afrika adı,
Kartaca’ya ilk defa ayak basan Romalılarca “Afri” veya “Africani” denilen
oymakların adından esinlenerek verilmiştir. Afrika adı bu ülkeye “Pön”
savaşları sırasında verilmiştir. O zamana kadar Yunanlı yazarlar bu kıtaya
“Libya” yani “Lebular Diyarı” derlerdi. Fakat MS I.yy sonlarında bu isim bütün
kıta için kullanılmaya başlandı. Afrika terimi daha sonra Arapça’ya “İfrikaya”
şeklinde geçmiştir.[3]
Afrika Kıtası
yukarıda belirtilen yapıya gelene kadar oldukça uzun, sıkıntılı ve zorlu bir
yoldan geçmiştir. Siyah kıta, tarihi boyunca bir çok imparatorluğa (Eski Mısır,
Kartaca, İslam Devleti, Emeviler, Memlükler, Roma İmparatorluğu, Osmanlı
İmparatorluğu vb.) ev sahipliği yapmış fakat özellikle Portekiz’lilerin
15.y.y.'da kıtaya çıkışlarından itibaren önce köle ticaretinin, daha sonra da
18. y.y'in başlarından itibaren sömürgeci Avrupa İmparatorluklarının
sömürgeleştirme merkezi haline gelmiştir. Bu kıta üzerinde yapılan köle ticareti
ve sömürgeleştirme faaliyeti öyle boyutlara varmıştır ki, 15.yy ile 20.yy
arasında sadece Amerika'ya tropikal ürünler karşılığında götürülen kölelerin
sayısı tahminen 50 milyon civarında gerçekleşmiştir.
Mevcut durumda
ise Afrika’da bir çok devlet bulunmakta olup, bunlardan belli başlı olanlar; Angola,
Libya, Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti,
Madagaskar Cumhuriyeti, Mısır, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Moritanya, Ekvator
Ginesi, Nijerya, Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti, Orta Afrika
Cumhuriyeti, Fas, Fildişi Sahili, Senegal, Güney Afrika Cumhuriyeti, Sudan,
Tanzanya, Kamerun, Tunus, Kenya, Uganda, Kongo Cumhuriyeti olarak
sıralanmaktadır.[4]
Afrika
Kıtası’nın coğrafi özelliklerini kısaca anlattıktan sonra şimdi de belirtilen
kıtanın ekonomik değerlendirmesi yapılmaya çalışılacaktır. Söz konusu
değerlendirme yapılırken temelde dört ayrı değişkene bakılacaktır. Bunlar:
- Kişibaşı GSMH
- Enflasyon
- Cari Açığın GSMH ya oranı ve
- Nüfus
Olarak belirlenmiştir.
Bunun sebebi, kişi başı GSMH’nın ülkenin temel gelir seviyesini göstermesi,
enflasyonun ülkedeki fiyatların genel seviyesinin ne kadar arttığını ve böylece
satın alma gücünün ne kadar azaldığını ortaya koyması, cari açığın GSMH ye olan
oranının ülkenin dış ticaret ve sermaye akışı politikalarının ne kadar tutarlı
olduğunun önemli olmasındandır.
Ayrıca veriler küresel krizin oluştuğu 2008 yılına kadar alınmış olup kürsel krizle oluşan olumlu olumsuz ayrışma burada gösterilmek istenmemiştir.
Aşağıdaki
tabloda ilk veri olan kişibaşı GSMH değerlerine bakılacaktır. Görüldüğü gibi
bir çok ülkede söz konusu verinin yükselmekte olduğu anlaşılmaktadır. Bu husus
kıtanın ekonomik olarak gelişmekte olduğunu ve insanlarının yaşam
standartlarının artmakta olduğunu göstermektedir. Özellikle bazı ülkelerin
dünyada bir çok gelişmekte olan ülkeden fazla kişi başı gelire sahip olması da
kıta açısından umut vericidir.
Kişibaşı GSMH Verileri
Country
|
1980
|
1985
|
1990
|
1995
|
2000
|
2005
|
2008
|
Ekvator
Ginesi
|
144
|
231
|
295
|
262
|
1.333
|
6.614
|
10.920
|
Gabon
|
5.722
|
4.205
|
6.400
|
4.654
|
4.227
|
6.365
|
9.877
|
Sierra
Leone
|
2.326
|
2.588
|
5.302
|
6.748
|
8.046
|
8.899
|
9.307
|
Botswana
|
1.228
|
918
|
2.971
|
3.285
|
3.946
|
6.703
|
8.691
|
Maritus
|
1.242
|
995
|
2.252
|
3.534
|
3.728
|
4.971
|
6.181
|
Sudan
|
2.764
|
1.735
|
3.039
|
3.684
|
2.986
|
5.165
|
6.116
|
Angola
|
776
|
790
|
1.027
|
441
|
685
|
1.987
|
5.263
|
Cezayir
|
2.269
|
2.754
|
2.474
|
1.499
|
1.800
|
3.122
|
4.545
|
Tunus
|
1.368
|
1.168
|
1.509
|
2.012
|
2.035
|
2.890
|
3.759
|
Namibya
|
---
|
---
|
2.068
|
2.121
|
1.803
|
3.072
|
3.689
|
Cape
Verde
|
548
|
463
|
902
|
1.258
|
1.234
|
2.098
|
3.375
|
Kongo
Cumh
|
1.304
|
686
|
1.253
|
817
|
1.108
|
1.820
|
2.869
|
Sao
Tomé
|
1.706
|
938
|
1.426
|
1.928
|
1.510
|
2.319
|
2.741
|
Fas
|
1.088
|
659
|
1.193
|
1.394
|
1.301
|
1.955
|
2.720
|
Mısır
|
551
|
998
|
1.760
|
1.046
|
1.549
|
1.270
|
2.015
|
Nijerya
|
885
|
331
|
348
|
356
|
388
|
824
|
1.487
|
Swaziland
|
530
|
276
|
949
|
262
|
398
|
776
|
1.415
|
Kamerun
|
879
|
927
|
1.098
|
677
|
655
|
930
|
1.237
|
Cibuti
|
---
|
---
|
---
|
858
|
835
|
973
|
1.215
|
Fildişi
Sahilleri
|
1.205
|
690
|
921
|
774
|
624
|
900
|
1.190
|
Seyşeller
|
588
|
431
|
717
|
535
|
454
|
743
|
1.027
|
Zambiya
|
677
|
389
|
480
|
381
|
314
|
627
|
1.012
|
Moritanya
|
523
|
442
|
620
|
639
|
431
|
658
|
993
|
Senegal
|
769
|
833
|
1.044
|
819
|
549
|
725
|
941
|
Çad
|
148
|
174
|
286
|
219
|
186
|
651
|
900
|
Kenya
|
607
|
440
|
517
|
444
|
409
|
572
|
860
|
Gana
|
1.569
|
527
|
462
|
398
|
270
|
513
|
747
|
Benin
|
458
|
258
|
389
|
396
|
378
|
596
|
732
|
Komoros
|
384
|
291
|
542
|
467
|
367
|
633
|
718
|
Lesotho
|
317
|
200
|
383
|
505
|
405
|
614
|
679
|
Burkina
Faso
|
305
|
197
|
349
|
238
|
232
|
429
|
591
|
Mali
|
268
|
168
|
325
|
287
|
240
|
433
|
547
|
Madagaskar
|
460
|
274
|
256
|
227
|
239
|
309
|
514
|
Gine
|
391
|
360
|
469
|
524
|
391
|
349
|
513
|
Tanzanya
|
337
|
332
|
188
|
213
|
303
|
378
|
499
|
Gambia
|
421
|
256
|
320
|
343
|
318
|
306
|
492
|
Orta
Afrika Cumhuriyeti
|
345
|
322
|
495
|
328
|
259
|
330
|
449
|
Togo
|
408
|
215
|
452
|
321
|
241
|
343
|
425
|
Uganda
|
367
|
282
|
259
|
267
|
243
|
303
|
404
|
Mozambik
|
275
|
333
|
179
|
144
|
236
|
336
|
400
|
Rwanda
|
254
|
316
|
362
|
260
|
224
|
264
|
394
|
Nijer
|
449
|
218
|
321
|
192
|
155
|
265
|
358
|
Güney
Afrika
|
358
|
336
|
162
|
193
|
133
|
223
|
307
|
Eritre
|
---
|
---
|
---
|
201
|
199
|
250
|
307
|
Etiyopya
|
190
|
220
|
257
|
148
|
124
|
169
|
297
|
Malavi
|
200
|
156
|
183
|
139
|
153
|
222
|
289
|
Gine-Bisseu
|
175
|
264
|
267
|
234
|
158
|
191
|
214
|
Liberya
|
---
|
---
|
---
|
---
|
172
|
153
|
205
|
Kongo
Demok Cumh
|
560
|
222
|
244
|
125
|
86
|
124
|
187
|
Burundi
|
233
|
248
|
207
|
167
|
110
|
107
|
144
|
Zimbabwe
|
---
|
---
|
---
|
621
|
519
|
210
|
---
|
(Kaynak: IMF,
World Economic Outlook )
Kişi başı GSMH
verisi incelendikten sonra aşağıda da bütçe açığı veya fazlasının GSMH ya oranı
analiz edilecektir. Görüldüğü gibi bir çok ülkede önemli miktarlara varan cari
açık bulunmaktadır. Bilindiği gibi söz konusu açık özellikle peg (çıpa)
rejimlerinin (tam dolarizasyon, katı çıpa, sürünen kur vb.) uygulandığı
ülkelerde önemli finansal krizler ile sonuçlanabilmektedir. Ülkemizde 2000 ve
2001 yılında yaşanan olumsuzluklar bu kur politikalarının bir sonucudur. Söz
konusu açıklamalardan sonra Afrika ülkelerinin önemli bir kısmında uygulanan
kur rejimine göre bu tür bir olumsuzluk yaşanma ihtimali görülebilmektedir.
Cari Açık / GSMH (%)
Country
|
1980
|
1985
|
1990
|
1995
|
2000
|
2005
|
2008
|
Cezayir
|
0,6
|
1,7
|
2,2
|
-5,3
|
16,7
|
20,6
|
26,0
|
Gabon
|
29,1
|
10,7
|
2,5
|
9,4
|
19,7
|
19,8
|
15,3
|
Namibya
|
---
|
---
|
0,9
|
5,0
|
9,0
|
5,5
|
12,8
|
Angola
|
1,3
|
-1,5
|
0,0
|
-11,1
|
8,7
|
16,8
|
12,0
|
Botswana
|
-27,7
|
3,1
|
-0,5
|
6,1
|
8,8
|
15,3
|
8,6
|
Gine-Bisseu
|
-45,9
|
-28,5
|
-14,8
|
-18,6
|
-5,6
|
-5,1
|
7,0
|
Nijerya
|
8,8
|
-1,2
|
7,6
|
-4,3
|
11,7
|
7,1
|
6,5
|
Kongo Cumh
|
18,0
|
1,6
|
22,3
|
-38,9
|
7,9
|
11,4
|
6,0
|
Lesotho
|
-8,9
|
-10,4
|
-14,7
|
-26,1
|
-18,0
|
-7,0
|
5,0
|
Ekvator Ginesi
|
-65,2
|
-7,6
|
-14,3
|
-73,2
|
-15,7
|
-5,4
|
2,9
|
Mısır
|
-0,8
|
-4,8
|
-2,8
|
0,6
|
-1.1
|
3,2
|
0,8
|
Fildişi Sahilleri
|
-29,3
|
-0,7
|
-16,6
|
0,2
|
-2,8
|
0,2
|
0,6
|
Kamerun
|
-4,4
|
3,7
|
-3,9
|
-0,8
|
-1,4
|
-3,4
|
0,0
|
Zimbabwe
|
-4,5
|
-1,8
|
-1,7
|
-2,8
|
0,4
|
-11,0
|
0,0
|
Fas
|
-4,2
|
-8,8
|
-2,5
|
-3,2
|
-1,3
|
1,9
|
-1,1
|
Swaziland
|
-13,3
|
-6,3
|
4,6
|
-1,7
|
-5,0
|
-3,1
|
-1,4
|
Çad
|
-0,5
|
-12,1
|
-11,1
|
-8,4
|
-15,4
|
2,1
|
-2,2
|
Tunus
|
-4,1
|
-7,0
|
-5,5
|
-4,3
|
-4,2
|
-1,1
|
-2,7
|
Malavi
|
-16,7
|
-6,4
|
-3,7
|
-10,2
|
-5,3
|
-12,3
|
-2,9
|
Komoros
|
-1,8
|
-28,7
|
-13,0
|
-14,3
|
1,7
|
-6,5
|
-3,5
|
Etiyopya
|
-2,4
|
-1,3
|
-1,1
|
2,4
|
-4,2
|
-6,3
|
-4,3
|
Eritre
|
---
|
---
|
---
|
--
|
-0,6
|
0,3
|
-5,1
|
Zambiya
|
-15,2
|
-13,4
|
-2,5
|
-4,2
|
-18,2
|
-9,1
|
-5,5
|
Kenya
|
-10,7
|
-1,2
|
-3,9
|
-4,3
|
-2,3
|
-0,8
|
-5,5
|
Benin
|
-6,8
|
-4,5
|
-2,2
|
-6,1
|
-7,7
|
-5,9
|
-6,1
|
Maritus
|
-9,8
|
-3,7
|
-5,2
|
-5,0
|
-1,5
|
-3,5
|
-6,3
|
Sierra Leone
|
-14,1
|
-4,5
|
-16,7
|
-6,6
|
-8,8
|
-7,1
|
-6,4
|
Orta Afrika Cumhuriyeti
|
-15,1
|
-3,3
|
-5,9
|
-7,4
|
-1,3
|
-6,6
|
-6,4
|
Mali
|
-8,8
|
-2,8
|
-0,1
|
-1,7
|
-10,0
|
-8,3
|
-7,5
|
Uganda
|
-3,1
|
1,1
|
-5,9
|
-1,6
|
-7,1
|
-3,2
|
-7,7
|
Güney Afrika
|
4,1
|
4,1
|
1,4
|
-1,7
|
-0,1
|
-4,0
|
-7,7
|
Togo
|
-10,3
|
-12,9
|
-9,5
|
-5,1
|
-9,0
|
-5,3
|
-7,9
|
Moritanya
|
-19,1
|
-10,8
|
-10,7
|
0,5
|
-9,0
|
-47,2
|
-8,6
|
Rwanda
|
-3,7
|
-6,2
|
-8,1
|
-3,1
|
-5,0
|
-2,9
|
-9,5
|
Tanzanya
|
-7,7
|
-4,8
|
-4,9
|
-11,3
|
-4,8
|
-4,1
|
-9,7
|
Nijer
|
-11,1
|
-4,8
|
-4,4
|
-8,5
|
-6,7
|
-9,3
|
-9,7
|
Sudan
|
-9,4
|
-13,7
|
-9,0
|
-20,2
|
-8,2
|
-10,9
|
-9,8
|
Gana
|
0,2
|
-2,4
|
-3,3
|
-2,4
|
-8,4
|
-7,0
|
-9,8
|
Senegal
|
-12,3
|
-9,2
|
-7,8
|
-4,8
|
-6,6
|
-7,8
|
-10,3
|
Kongo Demokratik Cumh
|
-1,6
|
-1,3
|
-7,7
|
0,3
|
-4,0
|
-10,5
|
-10,7
|
Gine
|
3,1
|
-2,3
|
-10,0
|
-7,4
|
-6,4
|
-4,5
|
-10,9
|
Mozambik
|
-11,5
|
-7,4
|
-16,7
|
-18,2
|
-12,1
|
-11,4
|
-11,3
|
Burkina Faso
|
-1,1
|
-4,3
|
-4,2
|
-3,9
|
-12,3
|
-11,3
|
-11,5
|
Cape Verde
|
-49,9
|
-3,7
|
-5,9
|
-11,0
|
-10,9
|
-3,4
|
-11,6
|
Burundi
|
-8,8
|
-7,3
|
-14,6
|
1,1
|
-8,6
|
-9,6
|
-12,0
|
Gambia
|
-46,5
|
-3,3
|
-2,7
|
-4,2
|
-3,1
|
-15,1
|
-12,1
|
Cibuti
|
---
|
---
|
---
|
-2,8
|
-9,0
|
1,3
|
-22,6
|
Madagaskar
|
-13,8
|
-8,7
|
-10,7
|
-9,7
|
-5,6
|
-11,1
|
-27,4
|
Sao Tomé
|
-19,8
|
-23,1
|
-24,9
|
-26,2
|
-17,5
|
-13,6
|
-36,1
|
Liberya
|
---
|
---
|
---
|
---
|
-15,6
|
-13,3
|
-42,1
|
Seyşeller
|
-11,0
|
-11,0
|
1,3
|
-8,7
|
-7,3
|
-23,6
|
-44,9
|
(Kaynak: IMF,
World Economic Outlook)
Aşağıda da enflasyon
verilerine dikkat çekilmektedir. Bazı ülkelerde enflasyon kronik hal almış olsa
da bir kaç ülke hariç hiper enflasyon yaşanmamıştır. Bir çok ülkede enflasyon
verilerinin uygun kabul edilen değerlerin üzerinde olduğunu da görmekteyiz. Bu
husus hükümetlerin henüz yeterli ve sürdürülebilir ekonomik politikalar ortaya
koyamadıklarını göstermektedir. Avrupa Birliği tarzında düşünülen Afrika
Birliği’nin gerçekleşebilmesi için ülkeler arasındaki ekonomik farklılıkların
giderilmesi gerekmektedir. Aşağıdaki tabloda açıkça görülebilen ve bu ekonomik
farklılıklara örnek olacak enflasyon verileri ülkelerin ekonomi bakanları ile
devlet başkanlarının bir araya gelerek sürdüreceği ortak politikalar ile
giderilmelidir.
Özellikle
hiperenflasyon yaşayan Angola, Kongo Dem.Cumhuriyeti gibi ülkelerin alması
gereken yol daha fazladır. Yıllarca etnik ve dinsel çatışmaların içinde kalan
bir çok Afrika ülkesi için de bu geçerlidir.
2000 2008 Yılları Arası Yıllık Ortalama Enflasyon (%)
Ülke
|
%
|
Ülke
|
%
|
Ülke
|
%
|
Cezayir
|
0%
|
Etiyopya
|
11%
|
Nijer
|
2%
|
Angola
|
315%
|
Gabon
|
2%
|
Nijerya
|
20%
|
Benin
|
3%
|
Gambia
|
10%
|
Rwanda
|
10%
|
Botswana
|
11%
|
Gana
|
29%
|
Senegal
|
3%
|
Burkina
Faso
|
3%
|
Gine
|
32%
|
Seyşeller
|
6%
|
Burundi
|
10%
|
Gine-Bisseu
|
2%
|
Sierra
Leone
|
11%
|
Kamerun
|
3%
|
Kenya
|
13%
|
Güney
Afrika
|
7%
|
Cape
Verde
|
2%
|
Lesotho
|
10%
|
Sudan
|
10%
|
Orta
Afrika Cumhuriyeti
|
3%
|
Liberya
|
13%
|
Swaziland
|
9%
|
Çad
|
3%
|
Madagaskar
|
15%
|
Sao
Tomé
|
24%
|
Komoros
|
4%
|
Malavi
|
22%
|
Tanzanya
|
7%
|
Kongo
Demokratik Cumh
|
136%
|
Mali
|
3%
|
Togo
|
3%
|
Kongo
Cumh
|
3%
|
Moritanya
|
10%
|
Tunus
|
4%
|
Fildişi
Sahilleri
|
4%
|
Maritus
|
8%
|
Uganda
|
6%
|
Cibuti
|
4%
|
Fas
|
2%
|
Zambiya
|
28%
|
Ekvator
Ginesi
|
7%
|
Mozambik
|
15%
|
Mısır
|
8%
|
Eritre
|
28%
|
Namibya
|
8%
|
|
|
(Kaynak: IMF,
World Economic Outlook)
Son olarak da
nüfusun gelişimine bakıldığında gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin bir
çoğunda olduğu gibi nüfus artış oranının yüksek olduğu ifade edilebilir. Bir
çok Afrika ülkesinde 1980 dan günümüze nüfusun ikiye katlandığı hatta bunların
bir kısmında daha da fazla artış oranlarının görüldüğünü söylemek yanlış
olmayacaktır. Özellikle sınırlı milli gelirle yaşamaya çalışan bu ülkelerdeki
nüfus artışı GSMH nın dağılımında olumsuz etkide bulunabileceği gibi ayrıca
kişi başı düşen ortalama GSMH ın da artmasına mani teşkil edecektir. Birinci
tabloda gösterilen ve yeterince yol katedememiş olan bir çok ülkenin de temel
problemi budur.
Nüfus Gelişimi (Milyon)
Ülke
|
1980
|
1985
|
1990
|
1995
|
2000
|
2005
|
2008
|
Nijerya
|
68
|
78
|
91
|
104
|
119
|
136
|
148
|
Etiyopya
|
37
|
43
|
47
|
55
|
64
|
73
|
79
|
Mısır
|
41
|
47
|
52
|
58
|
64
|
71
|
75
|
Kongo
Demokratik Cumh
|
28
|
33
|
38
|
45
|
50
|
58
|
63
|
Güney
Afrika
|
29
|
33
|
37
|
41
|
45
|
47
|
48
|
Tanzanya
|
19
|
22
|
25
|
30
|
34
|
38
|
40
|
Sudan
|
19
|
22
|
26
|
28
|
31
|
35
|
38
|
Kenya
|
17
|
20
|
24
|
27
|
30
|
33
|
35
|
Cezayir
|
19
|
22
|
25
|
28
|
30
|
33
|
35
|
Uganda
|
13
|
15
|
18
|
21
|
24
|
29
|
32
|
Fas
|
19
|
22
|
24
|
26
|
28
|
30
|
31
|
Gana
|
10
|
13
|
14
|
16
|
18
|
21
|
23
|
Mozambik
|
12
|
14
|
14
|
16
|
18
|
20
|
21
|
Kamerun
|
9
|
10
|
12
|
13
|
15
|
18
|
19
|
Fildişi
Sahilleri
|
8
|
10
|
12
|
14
|
17
|
18
|
19
|
Madagaskar
|
9
|
10
|
12
|
14
|
16
|
16
|
17
|
Angola
|
7
|
9
|
10
|
11
|
13
|
15
|
17
|
Burkina
Faso
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
13
|
14
|
Nijer
|
6
|
7
|
8
|
9
|
11
|
13
|
14
|
Malavi
|
6
|
7
|
9
|
10
|
11
|
13
|
14
|
Mali
|
6
|
7
|
8
|
10
|
11
|
12
|
13
|
Senegal
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
12
|
13
|
Zambiya
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
12
|
12
|
Zimbabwe
|
7
|
8
|
10
|
12
|
12
|
12
|
12
|
Tunus
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
10
|
10
|
Gine
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
Çad
|
4
|
5
|
6
|
7
|
7
|
9
|
10
|
Rwanda
|
5
|
6
|
7
|
5
|
8
|
9
|
10
|
Benin
|
3
|
4
|
5
|
5
|
6
|
7
|
8
|
Burundi
|
4
|
5
|
5
|
6
|
6
|
7
|
8
|
Togo
|
3
|
3
|
4
|
5
|
5
|
6
|
7
|
Sierra
Leone
|
3
|
4
|
4
|
5
|
5
|
5
|
6
|
Eritre
|
n/a
|
n/a
|
n/a
|
3
|
4
|
4
|
5
|
Orta
Afrika Cumhuriyeti
|
2
|
3
|
3
|
3
|
4
|
4
|
4
|
Liberya
|
n/a
|
n/a
|
n/a
|
n/a
|
3
|
3
|
4
|
Kongo
Cumh
|
2
|
2
|
2
|
3
|
3
|
3
|
4
|
Moritanya
|
2
|
2
|
2
|
2
|
3
|
3
|
3
|
Lesotho
|
1
|
1
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
Namibya
|
n/a
|
n/a
|
1
|
2
|
2
|
2
|
2
|
Gine-Bisseu
|
0.7
|
0.8
|
0.9
|
1
|
1
|
2
|
2
|
Gambia
|
0.6
|
0.7
|
0.9
|
1
|
1
|
2
|
2
|
Botswana
|
0.9
|
1
|
1
|
1
|
2
|
2
|
2
|
Gabon
|
0.7
|
0.8
|
0.9
|
1
|
1
|
1
|
1
|
Maritus
|
0.9
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
Ekvator
Ginesi
|
0.2
|
0.3
|
0.4
|
0.6
|
0.9
|
1
|
1
|
Swaziland
|
0.5
|
0.6
|
0.7
|
0.8
|
1
|
1
|
1
|
Cibuti
|
n/a
|
n/a
|
n/a
|
0.5
|
0.6
|
0.7
|
0.7
|
Komoros
|
0.3
|
0.3
|
0.4
|
0.4
|
0.5
|
0.6
|
0.6
|
Cape
Verde
|
0.2
|
0.2
|
0.3
|
0.3
|
0.4
|
0.4
|
0.5
|
[1] Vikipedi, “Afrika”, http://tr.wikipedia.org/wiki/Afrika
[2] Vikipedi, “Afrika”, http://tr.wikipedia.org/wiki/Afrika
[3] Coğrafya Dünyası, “Genel
Özellikleri”, http://www.cografya.gen.tr/egitim/kitalar/afrika.htm
[4] Coğrafya Dünyası, “Genel
Özellikleri”, http://www.cografya.gen.tr/egitim/kitalar/afrika.htm
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Merhaba kıymetli okuyucularım,
Yorumları denetlemeden siteye koyamıyorum. Maalesef uygun olmayan içerikler paylaşan kullanıcılar oluyor ve bunun siteyi ziyaret eden insanları olumsuz etkilemesini istemiyorum. Vaktimin darlığından her zaman yorumlarınıza da yanıt veremiyorum. Anlayışınız için teşekkür ederim.