13 Şubat 2013 Çarşamba

Afrika Kıtasının Ekonomik Gelişmişliğinin Bir Analizi


Afrika Kıtası Avrupa'nın güneyinde, Atlas Okyanusu'nun doğusunda, Hint Okyanusu'nun batısında ve Antartika'nın kuzeyinde bulunan ve eski dünya kıtalarından kabul edilen bir kıtadır. Siyah kıta olarak da adlandırılan Afrika, 30.218.000 km² yüz ölçümü ile kıtalar arasında Asya ve Amerika'nın ardından üçüncü sırada yer almaktadır.[1]

Afrika kuzey-güney doğrultusunda Tunus'taki Beyaz Burun (37° 22' 20 Kuzey Paraleli) ile Güney Afrika Cumhuriyeti'ndeki Agulhas Burnu (34° 50'28 Güney Paraleli) arasında ve 8.025 km boyunda, doğu batı doğrultusunda ise; Somali'deki Ras Hafun Burnu (51° 25' 27 Doğu Meridyeni) ile Senegal'deki Yeşil Burun (17° 31' 17 Batı Meridyeni) arasında ve 7.416 km genişliğindedir.[2]

Afrika adı, Kartaca’ya ilk defa ayak basan Romalılarca “Afri” veya “Africani” denilen oymakların adından esinlenerek verilmiştir. Afrika adı bu ülkeye “Pön” savaşları sırasında verilmiştir. O zamana kadar Yunanlı yazarlar bu kıtaya “Libya” yani “Lebular Diyarı” derlerdi. Fakat MS I.yy sonlarında bu isim bütün kıta için kullanılmaya başlandı. Afrika terimi daha sonra Arapça’ya “İfrikaya” şeklinde geçmiştir.[3]

Afrika Kıtası yukarıda belirtilen yapıya gelene kadar oldukça uzun, sıkıntılı ve zorlu bir yoldan geçmiştir. Siyah kıta, tarihi boyunca bir çok imparatorluğa (Eski Mısır, Kartaca, İslam Devleti, Emeviler, Memlükler, Roma İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu vb.) ev sahipliği yapmış fakat özellikle Portekiz’lilerin 15.y.y.'da kıtaya çıkışlarından itibaren önce köle ticaretinin, daha sonra da 18. y.y'in başlarından itibaren sömürgeci Avrupa İmparatorluklarının sömürgeleştirme merkezi haline gelmiştir. Bu kıta üzerinde yapılan köle ticareti ve sömürgeleştirme faaliyeti öyle boyutlara varmıştır ki, 15.yy ile 20.yy arasında sadece Amerika'ya tropikal ürünler karşılığında götürülen kölelerin sayısı tahminen 50 milyon civarında gerçekleşmiştir.

Mevcut durumda ise Afrika’da bir çok devlet bulunmakta olup, bunlardan belli başlı olanlar; Angola, Libya, Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti, Madagaskar Cumhuriyeti, Mısır, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Moritanya, Ekvator Ginesi, Nijerya, Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti, Orta Afrika Cumhuriyeti, Fas, Fildişi Sahili, Senegal, Güney Afrika Cumhuriyeti, Sudan, Tanzanya, Kamerun, Tunus, Kenya, Uganda, Kongo Cumhuriyeti olarak sıralanmaktadır.[4]

Afrika Kıtası’nın coğrafi özelliklerini kısaca anlattıktan sonra şimdi de belirtilen kıtanın ekonomik değerlendirmesi yapılmaya çalışılacaktır. Söz konusu değerlendirme yapılırken temelde dört ayrı değişkene bakılacaktır. Bunlar:

  • Kişibaşı GSMH
  • Enflasyon
  • Cari Açığın GSMH ya oranı ve
  • Nüfus
Olarak belirlenmiştir. Bunun sebebi, kişi başı GSMH’nın ülkenin temel gelir seviyesini göstermesi, enflasyonun ülkedeki fiyatların genel seviyesinin ne kadar arttığını ve böylece satın alma gücünün ne kadar azaldığını ortaya koyması, cari açığın GSMH ye olan oranının ülkenin dış ticaret ve sermaye akışı politikalarının ne kadar tutarlı olduğunun önemli olmasındandır.
 
Ayrıca veriler küresel krizin oluştuğu 2008 yılına kadar alınmış olup kürsel krizle oluşan olumlu olumsuz ayrışma burada gösterilmek istenmemiştir.

Aşağıdaki tabloda ilk veri olan kişibaşı GSMH değerlerine bakılacaktır. Görüldüğü gibi bir çok ülkede söz konusu verinin yükselmekte olduğu anlaşılmaktadır. Bu husus kıtanın ekonomik olarak gelişmekte olduğunu ve insanlarının yaşam standartlarının artmakta olduğunu göstermektedir. Özellikle bazı ülkelerin dünyada bir çok gelişmekte olan ülkeden fazla kişi başı gelire sahip olması da kıta açısından umut vericidir.

Kişibaşı GSMH Verileri


Country
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2008
Ekvator Ginesi
144
231
295
262
1.333
6.614
10.920
Gabon
5.722
4.205
6.400
4.654
4.227
6.365
9.877
Sierra Leone
2.326
2.588
5.302
6.748
8.046
8.899
9.307
Botswana
1.228
918
2.971
3.285
3.946
6.703
8.691
Maritus
1.242
995
2.252
3.534
3.728
4.971
6.181
Sudan
2.764
1.735
3.039
3.684
2.986
5.165
6.116
Angola
776
790
1.027
441
685
1.987
5.263
Cezayir
2.269
2.754
2.474
1.499
1.800
3.122
4.545
Tunus
1.368
1.168
1.509
2.012
2.035
2.890
3.759
Namibya
---
---
2.068
2.121
1.803
3.072
3.689
Cape Verde
548
463
902
1.258
1.234
2.098
3.375
Kongo Cumh
1.304
686
1.253
817
1.108
1.820
2.869
Sao Tomé
1.706
938
1.426
1.928
1.510
2.319
2.741
Fas
1.088
659
1.193
1.394
1.301
1.955
2.720
Mısır
551
998
1.760
1.046
1.549
1.270
2.015
Nijerya
885
331
348
356
388
824
1.487
Swaziland
530
276
949
262
398
776
1.415
Kamerun
879
927
1.098
677
655
930
1.237
Cibuti
---
---
---
858
835
973
1.215
Fildişi Sahilleri
1.205
690
921
774
624
900
1.190
Seyşeller
588
431
717
535
454
743
1.027
Zambiya
677
389
480
381
314
627
1.012
Moritanya
523
442
620
639
431
658
993
Senegal
769
833
1.044
819
549
725
941
Çad
148
174
286
219
186
651
900
Kenya
607
440
517
444
409
572
860
Gana
1.569
527
462
398
270
513
747
Benin
458
258
389
396
378
596
732
Komoros
384
291
542
467
367
633
718
Lesotho
317
200
383
505
405
614
679
Burkina Faso
305
197
349
238
232
429
591
Mali
268
168
325
287
240
433
547
Madagaskar
460
274
256
227
239
309
514
Gine
391
360
469
524
391
349
513
Tanzanya
337
332
188
213
303
378
499
Gambia
421
256
320
343
318
306
492
Orta Afrika Cumhuriyeti
345
322
495
328
259
330
449
Togo
408
215
452
321
241
343
425
Uganda
367
282
259
267
243
303
404
Mozambik
275
333
179
144
236
336
400
Rwanda
254
316
362
260
224
264
394
Nijer
449
218
321
192
155
265
358
Güney Afrika
358
336
162
193
133
223
307
Eritre
---
---
---
201
199
250
307
Etiyopya
190
220
257
148
124
169
297
Malavi
200
156
183
139
153
222
289
Gine-Bisseu
175
264
267
234
158
191
214
Liberya
---
---
---
---
172
153
205
Kongo Demok Cumh
560
222
244
125
86
124
187
Burundi
233
248
207
167
110
107
144
Zimbabwe
---
---
---
621
519
210
---

(Kaynak: IMF, World Economic Outlook )

Kişi başı GSMH verisi incelendikten sonra aşağıda da bütçe açığı veya fazlasının GSMH ya oranı analiz edilecektir. Görüldüğü gibi bir çok ülkede önemli miktarlara varan cari açık bulunmaktadır. Bilindiği gibi söz konusu açık özellikle peg (çıpa) rejimlerinin (tam dolarizasyon, katı çıpa, sürünen kur vb.) uygulandığı ülkelerde önemli finansal krizler ile sonuçlanabilmektedir. Ülkemizde 2000 ve 2001 yılında yaşanan olumsuzluklar bu kur politikalarının bir sonucudur. Söz konusu açıklamalardan sonra Afrika ülkelerinin önemli bir kısmında uygulanan kur rejimine göre bu tür bir olumsuzluk yaşanma ihtimali görülebilmektedir.

Cari Açık / GSMH (%)

Country
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2008
Cezayir
0,6
1,7
2,2
-5,3
16,7
20,6
26,0
Gabon
29,1
10,7
2,5
9,4
19,7
19,8
15,3
Namibya
---
---
0,9
5,0
9,0
5,5
12,8
Angola
1,3
-1,5
0,0
-11,1
8,7
16,8
12,0
Botswana
-27,7
3,1
-0,5
6,1
8,8
15,3
8,6
Gine-Bisseu
-45,9
-28,5
-14,8
-18,6
-5,6
-5,1
7,0
Nijerya
8,8
-1,2
7,6
-4,3
11,7
7,1
6,5
Kongo Cumh
18,0
1,6
22,3
-38,9
7,9
11,4
6,0
Lesotho
-8,9
-10,4
-14,7
-26,1
-18,0
-7,0
5,0
Ekvator Ginesi
-65,2
-7,6
-14,3
-73,2
-15,7
-5,4
2,9
Mısır
-0,8
-4,8
-2,8
0,6
-1.1
3,2
0,8
Fildişi Sahilleri
-29,3
-0,7
-16,6
0,2
-2,8
0,2
0,6
Kamerun
-4,4
3,7
-3,9
-0,8
-1,4
-3,4
0,0
Zimbabwe
-4,5
-1,8
-1,7
-2,8
0,4
-11,0
0,0
Fas
-4,2
-8,8
-2,5
-3,2
-1,3
1,9
-1,1
Swaziland
-13,3
-6,3
4,6
-1,7
-5,0
-3,1
-1,4
Çad
-0,5
-12,1
-11,1
-8,4
-15,4
2,1
-2,2
Tunus
-4,1
-7,0
-5,5
-4,3
-4,2
-1,1
-2,7
Malavi
-16,7
-6,4
-3,7
-10,2
-5,3
-12,3
-2,9
Komoros
-1,8
-28,7
-13,0
-14,3
1,7
-6,5
-3,5
Etiyopya
-2,4
-1,3
-1,1
2,4
-4,2
-6,3
-4,3
Eritre
---
---
---
--
-0,6
0,3
-5,1
Zambiya
-15,2
-13,4
-2,5
-4,2
-18,2
-9,1
-5,5
Kenya
-10,7
-1,2
-3,9
-4,3
-2,3
-0,8
-5,5
Benin
-6,8
-4,5
-2,2
-6,1
-7,7
-5,9
-6,1
Maritus
-9,8
-3,7
-5,2
-5,0
-1,5
-3,5
-6,3
Sierra Leone
-14,1
-4,5
-16,7
-6,6
-8,8
-7,1
-6,4
Orta Afrika Cumhuriyeti
-15,1
-3,3
-5,9
-7,4
-1,3
-6,6
-6,4
Mali
-8,8
-2,8
-0,1
-1,7
-10,0
-8,3
-7,5
Uganda
-3,1
1,1
-5,9
-1,6
-7,1
-3,2
-7,7
Güney Afrika
4,1
4,1
1,4
-1,7
-0,1
-4,0
-7,7
Togo
-10,3
-12,9
-9,5
-5,1
-9,0
-5,3
-7,9
Moritanya
-19,1
-10,8
-10,7
0,5
-9,0
-47,2
-8,6
Rwanda
-3,7
-6,2
-8,1
-3,1
-5,0
-2,9
-9,5
Tanzanya
-7,7
-4,8
-4,9
-11,3
-4,8
-4,1
-9,7
Nijer
-11,1
-4,8
-4,4
-8,5
-6,7
-9,3
-9,7
Sudan
-9,4
-13,7
-9,0
-20,2
-8,2
-10,9
-9,8
Gana
0,2
-2,4
-3,3
-2,4
-8,4
-7,0
-9,8
Senegal
-12,3
-9,2
-7,8
-4,8
-6,6
-7,8
-10,3
Kongo Demokratik Cumh
-1,6
-1,3
-7,7
0,3
-4,0
-10,5
-10,7
Gine
3,1
-2,3
-10,0
-7,4
-6,4
-4,5
-10,9
Mozambik
-11,5
-7,4
-16,7
-18,2
-12,1
-11,4
-11,3
Burkina Faso
-1,1
-4,3
-4,2
-3,9
-12,3
-11,3
-11,5
Cape Verde
-49,9
-3,7
-5,9
-11,0
-10,9
-3,4
-11,6
Burundi
-8,8
-7,3
-14,6
1,1
-8,6
-9,6
-12,0
Gambia
-46,5
-3,3
-2,7
-4,2
-3,1
-15,1
-12,1
Cibuti
---
---
---
-2,8
-9,0
1,3
-22,6
Madagaskar
-13,8
-8,7
-10,7
-9,7
-5,6
-11,1
-27,4
Sao Tomé
-19,8
-23,1
-24,9
-26,2
-17,5
-13,6
-36,1
Liberya
---
---
---
---
-15,6
-13,3
-42,1
Seyşeller
-11,0
-11,0
1,3
-8,7
-7,3
-23,6
-44,9

(Kaynak: IMF, World Economic Outlook)

Aşağıda da enflasyon verilerine dikkat çekilmektedir. Bazı ülkelerde enflasyon kronik hal almış olsa da bir kaç ülke hariç hiper enflasyon yaşanmamıştır. Bir çok ülkede enflasyon verilerinin uygun kabul edilen değerlerin üzerinde olduğunu da görmekteyiz. Bu husus hükümetlerin henüz yeterli ve sürdürülebilir ekonomik politikalar ortaya koyamadıklarını göstermektedir. Avrupa Birliği tarzında düşünülen Afrika Birliği’nin gerçekleşebilmesi için ülkeler arasındaki ekonomik farklılıkların giderilmesi gerekmektedir. Aşağıdaki tabloda açıkça görülebilen ve bu ekonomik farklılıklara örnek olacak enflasyon verileri ülkelerin ekonomi bakanları ile devlet başkanlarının bir araya gelerek sürdüreceği ortak politikalar ile giderilmelidir.

Özellikle hiperenflasyon yaşayan Angola, Kongo Dem.Cumhuriyeti gibi ülkelerin alması gereken yol daha fazladır. Yıllarca etnik ve dinsel çatışmaların içinde kalan bir çok Afrika ülkesi için de bu geçerlidir.

2000 2008 Yılları Arası Yıllık Ortalama Enflasyon (%)


Ülke
%
Ülke
%
Ülke
%
Cezayir
0%
Etiyopya
11%
Nijer
2%
Angola
315%
Gabon
2%
Nijerya
20%
Benin
3%
Gambia
10%
Rwanda
10%
Botswana
11%
Gana
29%
Senegal
3%
Burkina Faso
3%
Gine
32%
Seyşeller
6%
Burundi
10%
Gine-Bisseu
2%
Sierra Leone
11%
Kamerun
3%
Kenya
13%
Güney Afrika
7%
Cape Verde
2%
Lesotho
10%
Sudan
10%
Orta Afrika Cumhuriyeti
3%
Liberya
13%
Swaziland
9%
Çad
3%
Madagaskar
15%
Sao Tomé
24%
Komoros
4%
Malavi
22%
Tanzanya
7%
Kongo Demokratik Cumh
136%
Mali
3%
Togo
3%
Kongo Cumh
3%
Moritanya
10%
Tunus
4%
Fildişi Sahilleri
4%
Maritus
8%
Uganda
6%
Cibuti
4%
Fas
2%
Zambiya
28%
Ekvator Ginesi
7%
Mozambik
15%
Mısır
8% 
Eritre
28%
Namibya
8%
 
 

(Kaynak: IMF, World Economic Outlook)

Son olarak da nüfusun gelişimine bakıldığında gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin bir çoğunda olduğu gibi nüfus artış oranının yüksek olduğu ifade edilebilir. Bir çok Afrika ülkesinde 1980 dan günümüze nüfusun ikiye katlandığı hatta bunların bir kısmında daha da fazla artış oranlarının görüldüğünü söylemek yanlış olmayacaktır. Özellikle sınırlı milli gelirle yaşamaya çalışan bu ülkelerdeki nüfus artışı GSMH nın dağılımında olumsuz etkide bulunabileceği gibi ayrıca kişi başı düşen ortalama GSMH ın da artmasına mani teşkil edecektir. Birinci tabloda gösterilen ve yeterince yol katedememiş olan bir çok ülkenin de temel problemi budur.

Nüfus Gelişimi (Milyon)

Ülke
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2008
Nijerya
68
78
91
104
119
136
148
Etiyopya
37
43
47
55
64
73
79
Mısır
41
47
52
58
64
71
75
Kongo Demokratik Cumh
28
33
38
45
50
58
63
Güney Afrika
29
33
37
41
45
47
48
Tanzanya
19
22
25
30
34
38
40
Sudan
19
22
26
28
31
35
38
Kenya
17
20
24
27
30
33
35
Cezayir
19
22
25
28
30
33
35
Uganda
13
15
18
21
24
29
32
Fas
19
22
24
26
28
30
31
Gana
10
13
14
16
18
21
23
Mozambik
12
14
14
16
18
20
21
Kamerun
9
10
12
13
15
18
19
Fildişi Sahilleri
8
10
12
14
17
18
19
Madagaskar
9
10
12
14
16
16
17
Angola
7
9
10
11
13
15
17
Burkina Faso
7
8
9
10
11
13
14
Nijer
6
7
8
9
11
13
14
Malavi
6
7
9
10
11
13
14
Mali
6
7
8
10
11
12
13
Senegal
6
7
8
9
10
12
13
Zambiya
6
7
8
9
10
12
12
Zimbabwe
7
8
10
12
12
12
12
Tunus
6
7
8
9
10
10
10
Gine
4
5
6
7
8
9
10
Çad
4
5
6
7
7
9
10
Rwanda
5
6
7
5
8
9
10
Benin
3
4
5
5
6
7
8
Burundi
4
5
5
6
6
7
8
Togo
3
3
4
5
5
6
7
Sierra Leone
3
4
4
5
5
5
6
Eritre
n/a
n/a
n/a
3
4
4
5
Orta Afrika Cumhuriyeti
2
3
3
3
4
4
4
Liberya
n/a
n/a
n/a
n/a
3
3
4
Kongo Cumh
2
2
2
3
3
3
4
Moritanya
2
2
2
2
3
3
3
Lesotho
1
1
2
2
2
2
2
Namibya
n/a
n/a
1
2
2
2
2
Gine-Bisseu
0.7
0.8
0.9
1
1
2
2
Gambia
0.6
0.7
0.9
1
1
2
2
Botswana
0.9
1
1
1
2
2
2
Gabon
0.7
0.8
0.9
1
1
1
1
Maritus
0.9
1
1
1
1
1
1
Ekvator Ginesi
0.2
0.3
0.4
0.6
0.9
1
1
Swaziland
0.5
0.6
0.7
0.8
1
1
1
Cibuti
n/a
n/a
n/a
0.5
0.6
0.7
0.7
Komoros
0.3
0.3
0.4
0.4
0.5
0.6
0.6
Cape Verde
0.2
0.2
0.3
0.3
0.4
0.4
0.5
(Kaynak: IMF, World Economic Outlook)




[1] Vikipedi, “Afrika”,  http://tr.wikipedia.org/wiki/Afrika
[2] Vikipedi, “Afrika”,  http://tr.wikipedia.org/wiki/Afrika
[3] Coğrafya Dünyası, “Genel Özellikleri”,  http://www.cografya.gen.tr/egitim/kitalar/afrika.htm
[4] Coğrafya Dünyası, “Genel Özellikleri”,  http://www.cografya.gen.tr/egitim/kitalar/afrika.htm

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Merhaba kıymetli okuyucularım,
Yorumları denetlemeden siteye koyamıyorum. Maalesef uygun olmayan içerikler paylaşan kullanıcılar oluyor ve bunun siteyi ziyaret eden insanları olumsuz etkilemesini istemiyorum. Vaktimin darlığından her zaman yorumlarınıza da yanıt veremiyorum. Anlayışınız için teşekkür ederim.