AB Tarihçesi, Ülkeleri ve Euro Kullanımı

Dünyamız insanoğlunun oluşumundan bu yana yüzyıllarca devletlerin kurulduğu, sonrasında da bu devletlerin yıkıldığı, söz konusu devletlerin yıkılmasa da siyasi rejimlerinde önemli değişimlerin meydana geldiği bir yer olarak akıllarda kalmıştır. Özellikle yeni kıtaların bulunmasından sonra teknolojileri diğerlerine göre daha fazla gelişmiş olan bir çok devlet kendilerine daha ucuz doğal kaynaklar bulmak, bir başka deyişle kendilerine sömürgeler edinmek istemiştir. Böylece yerel halk büyük zararlar görmüş ve bu yüzyıllarca devam etmiştir.

Yukarıda belirtilen olaylar gerçekleşirken bir yandan da sömürgecilikte giderek sınırlara yaklaşılmış ve Almanya gibi teknolojisi oldukça ileri seviyede olan fakat henüz yeterince sömürge elde edememiş bazı devletler bu olaylardan rahatsız olmuşlardır. Tüm bu gelişmelerin sonrasında pazarların daralması ile büyük devletler arasındaki çıkar çatışmaları sıcak savaş ortamına gelinmesine yol açmıştır.

Büyük devletler arasında kamplaşmalar başlamış ve Birinci Dünya Savaşı meydana gelmiştir. Yaklaşık dört yıl süren bu savaş sonrasında dünyanın önemli merkezlerinde büyük yıkımlar meydana gelmiş, hem çevreye hem de tüm canlılara büyük zararlar verilmiştir. Bir çok ülke için siyasi sınırlar değişmiş, bazı devletler de bölünmüştür.

Birinci Dünya Savaşının yaraları daha yeni sarılmış iken İkinci Dünya Savaşı meydana gelmiş ve Birinci Dünya Savaşına göre daha fazla yıkım oluşmuştur. Dünyada yarım asır içinde meydana gelen bu gelişmeler sonucunda devletler güvenliklerine daha fazla önem vermeye başlamışlar ve NATO, Demir Perde, çeşitli Paktlar vb. birliktelikler oluşmaya başlamıştır. Böylece üyelerin geçmişe oranla daha fazla güven içinde bulunmaları amaçlanmış ve üyelerden birine yapılan bir saldırı için diğer ülkelerin de devreye girmesi düşünülmüştür. Bu birliktelikler ile birlikte güvenlik sorunu bir anlamda çözülmüş olsa da ekonomik ve hukuki birlikteliğin daha önemli kazanımlar getireceği sonucuna varılmıştır. Bu sebeple, Avrupa Ekonomik Topluluğu adı altında ilk adını alan Avrupa Birliği projesi hayata geçmiştir. Bu çalışmada da bu önemli projenin tarihi, işleyişi ve sorumlu organlarından bahsedilecektir.

Avrupa Birliği (AB) hayali gerçek bir siyasi projeye dönüşüp AET üyesi ülkelerin hükümet politikalarında hedef haline gelmeden ve pratik olgu olmadan çok önce, uzunca bir tarihi geçmişe sahiptir. Birlik düşüncesinin ciddi boyutlar kazanması ancak II. Dünya Savaşı içinde olmuştur. Çünkü daha savaşın başında kıta Avrupası ülkelerinin çöküşü, direnişçi önderlere, artık ulusal devletlerin yeterli güvenliği sağlayamadığını göstermiştir. Savaş sonrasında dünyanın güvenliğinin sağlanmasını ABD ile Britanya; Birleşmiş Milletler (BM) önderliğinde olduğu gibi, tüm dünya ölçeğindeki örgütlenmelerde aramaktaydı. Avrupa’da da bir birlik kurma çabaları devam ediyordu. 5 Eylül 1944’de Belçika, Hollanda ve Lüksemburg, bir ekonomik birlik kurulmasının gerekliliğini kabul etmişlerdi. 19 Eylül 1946’da, o dönemde artık İngiltere’de iktidarda olmayan ünlü devlet adamı ve yazar Winston Churchill, Zürih konuşmasında federalist çizgide bir Avrupa Birleşik Devleti öneriyordu. Aralık 1946’da federalizm düşüncesini savunan "Avrupalı Federalistler Birliği" kuruldu. Bunun gibi birçok bölgesel oluşumlar daha gerçekleşse de bunlar sadece işbirliği kurumlarıydı ve siyasal birliğe ulaşma amacı içermemekteydiler.[1]

25 Mart 1957’de Roma’da imzalanan ve 1 Ocak 1958’de yürürlüğe giren Roma Antlaşması ile Almanya, Fransa, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg, AET’yi kurmuşlardır. 1 Temmuz 1967’den itibaren tek konseyli ve tek komisyonlu bir AT meydana getirilmiştir. İngiltere, İrlanda ve Danimarka tam üye olarak, 22 Ocak 1972 tarihinde Topluluğa katılmıştır. Norveç’in katılma anlaşması ise, adı geçen ülkede yapılan bir referandum ile reddedilmiştir. 1981 yılında Yunanistan’ın da Topluluğa katılmasıyla üye sayısı 10’a çıkmıştır. 1 Ocak 1986 tarihinde İspanya ve Portekiz’in de katılmasıyla Topluluğun üye sayısı 12’ye çıkmış ve 1 Ocak 1995’te İsveç, Finlandiya ve Avusturya’nın katılmasıyla üye sayısı 15’e ulaşmıştır.[2] Bugün ise 28 üyeye sahiptir.[3]

AB’ye üye olmuş olan ülkeler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.[4]

Devlet	Kabul	Nüfus	Alan (km²)	Başkent	Avrupa Parlamentosu Üyeleri
Avusturya	1995	8.316.487	83.871	Viyana	18
Belçika	Kurucu	10.584.534	30.528	Brüksel	24
Bulgaristan	2007	7.679.290	110.91	Sofya	18
Kıbrıs	2004	766.4	9.251	Lefkoşa	6
Çek Cumhuriyeti	2004	10.306.709	78.866	Prag	24
Danimarka	1973	5.457.415	43.094	Kopenhag	14
Estonya	2004	1.342.409	45.226	Tallinn	6
Finlandiya	1995	5.289.128	338.15	Helsinki	14
Fransa	Kurucu	63.392.140	547.03	Paris	78
Almanya	Kurucu	82.314.906	357.05	Berlin	99
Yunanistan	1981	11.125.179	131.99	Atina	24
Macaristan	2004	10.066.158	93.03	Budapeşte	24
Hırvatistan	2013	4.398.150	56.594	Zagrep	12
İrlanda	1973	4.239.848	70.273	Dublin	12
İtalya	Kurucu	59.131.287	301.32	Roma	78
Letonya	2004	2.281.305	64.589	Riga	9
Litvanya	2004	3.373.991	65.303	Vilnius	13
Lüksemburg	Kurucu	476.2	2.586	Lüksemburg	6
Malta	2004	404.962	316	Valletta	5
Hollanda	Kurucu	16.372.715	41.526	Amsterdam	27
Polonya	2004	38.635.144	312.68	Varşova	54
Portekiz	1986	10.599.095	92.391	Lizbon	24
Romanya	2007	21.565.119	238.39	Bükreş	35
Slovakya	2004	5.396.168	49.037	Bratislava	14
Slovenya	2004	2.013.597	20.273	Ljubljana	7
İspanya	1986	45.116.894	506.03	Madrid	54
İsveç	1995	9.142.817	449.96	Stokholm	19
Birleşik Krallık	1973	60.587.300	244.82	Londra	78

Yukarıda kısa tarihçesinden bahsedilen ve bugün AB olarak adlandırılan birlik, Maastricht Antlaşması da denilen AB Antlaşmasının 1992 yılında imzalanıp 1993 yılında yürürlüğe girmesiyle oluşmuştur.[5] AB’nin temeli, Gümrük Birliği ve ortak iç piyasadır. Bu, söz konusu ülkelerin kendi aralarında herhangi bir engelleme olmaksızın mal ve hizmet alış-verişinde bulunabilecekleri anlamına gelmektedir. Aynı zamanda AB dışındaki ülkeler ile yapılan ticaret ortaklaşa ayarlanmaktadır. İç pazar kapsamında insanlar da sermaye gibi özgürce dolaşabilmektedirler.

AB Ülkeleri temelde Euro’yu para birimleri olarak kullanmayı kabul etseler de bu ülkelerden bazıları hali hazırda bu para birimini kullanmamaktadırlar. Birleşik Krallık ve Danimarka, Maastricht Antlaşması'nda yer alan ayrıcalıklara dayanarak Euro’ya geçmeyen AB üyeleridir. Bu ülkelerin hükûmetleri ya da bir referandum sonucu halkları bu yönde karar vermedikçe AB tarafından yasal bir baskıyla karşılaşmaz. 28 Eylül 2000'de Danimarka'da yapılan referanduma göre, oy verenlerin %53,2'si Euro’ya geçmeye karşı çıkmıştır.

İsveç'in Euro konusunda bir ayrıcalığı olmamasına karşın, bu ülkede gerçekleştirilen referandumlar Euro’ya geçişi engeller durumdadır. 14 Eylül 2003'teki referanduma göre, oy kullananların %56,1'i Euro’ya “hayır” demiştir. Kriterleri karşıladıktan sonra Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan, Litvanya, Macaristan, Polonya ve Romanya da Euro’ya geçmek zorundadır.[6]

---

[1] İlhan Tekelli, Selim İlkin, Türkiye ve Avrupa Topluluğu I,  Ankara, Ümit, 1993, s. 39-40.

[2] Hüseyin Çeken, “Bölgesel Ekonomik Bütünleşme Sürecinde Avrupa Birliği ve Avrupa Birliği’nin Dış Ticaret Ve Sermeye Hareketlerindeki Yeri ve Önemi” , http://www.dtm.gov.tr/ead/DTDERGI/ocak%202004/bolgesel_ekonomik.htm, 19 Ağustos 2006.

[3] Avrupa Birliği Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği,  Avrupa Birliği Genişleme Sürecinde Türkiye, Ankara, y.y., 2003, s. 4.

[4] Wikipedia

[5] Tuna Turagay, “Avrupa Ekonomik ve Parasal Birliği ve EURO”, http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/DTDERGI/tem98/avrupa.htm, 21 Ağustos 2006.

[6] Wikipedia