Bir Mali (Finansal) Analiz Örneği; XYZ Sigorta İşletmesinin Mali Analizi

1.      MALİ TABLOLAR

Bu bölümde en önemli mali tablolar olarak görülen bilanço ve gelir tablosunun tanımı yapılacak ve ardından XYZ Sigorta İşletmesinin bilanço ve gelir tablosu üzerinden genel değerlendirmeler yapılmaya çalışılacaktır.

1.1.   BİLANÇO

Bilanço, işletmenin belirli bir tarihteki mali yapısını gösteren mali tablodur. Bilanço, düzenlendiği tarih itibariyle işletmenin sahip olduğu varlıklarını ve bunların kaynaklarını (öz kaynak+ yabancı kaynak) gruplandırılmış ve özet olarak türleri ve tutarlarıyla gösterir.[1] Burada görüldüğü gibi anlık bir mali tablodan bahsedilmektedir. Kısaca söylemek gerekirse bilanço belli bir tarihte çekilmiş fotoğraf gibidir. Bu fotoğrafta yer alan aktifler ve pasifler o anın görünümünü içermektedir.

Bilançonun aktif kısmı dönen varlıklar ve duran varlıklar olarak iki gruba ayrılmaktadır. Dönen varlıklar grubu nakit olarak elde tutulan varlıklar ile normal koşullar altında faaliyet dönemi içerisinde veya en fazla bir yıl içinde paraya çevrilmesi veya kullanılacağı düşünülen varlıkları içerir. Duran varlıklar hesap grubu ise bir yıldan veya bir faaliyet döneminden daha uzun süreler için işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde kullanılan hesaplardır. Bilançonun pasif kısmı ise, kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla, özkaynaklar’dan oluşmaktadır. Kısa vadeli yabancı kaynaklar; en çok bir yıl veya faaliyet dönemi sonunda ödenecek yabancı kaynaklardan oluşur. Uzun vadeli yabancı kaynaklar ise, ilişkide bulunulan üçüncü kişi ve kurumlardan sağlanan ve bir yıldan daha uzun bir sürede ödenecek olan işletme borçlarına ait hesaplardır. Özkaynaklar kalemi, işletme sahip veya ortaklarının bilanço tarihinde işletmeye tahsil etmiş oldukları sermaye ile faaliyetlerden elde edilen fakat işletme ortaklarına verilmeyip işletmede bırakılan kar, değer yükselmelerinin neden olduğu artışlar ve dönemin net karına ait hesapları kapsar.[2]

Yukarıdaki bilgiler ışığında XYZ Sigorta İşletmesinin 2012 yılı sonu bilançosuna baktığımızda 31 Aralık tarihindeki varlıkları ile yükümlülüklerini görebiliriz. Buna göre işletmenin genel olarak dönen varlıklar ile çalıştığını borçlarının genel olarak kısa vadede toplandığını ve öz semayesinin borçlarının üçte birinden daha fazla olduğunu görmekteyiz. Buna göre XYZ Sigorta İşletmesi çok kısa zamanda borçlarını ödeme gereği duysa bile buna dönen varlıkları yeterli olabilecektir.

Tablo.1 XYZ Sigorta İşletmesi 31.12.2012 Bilançosu

Bu aşamadan sonra diğer önemli mali tablolardan olan gelir tablosuna değinilecektir.

1.2.   GELİR TABLOSU

Gelir tablosu işletmenin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net karını veya dönem net zararını gösteren tablodur.[3] Bu tablonun bilançodan farkı belli bir anı değil belli bir dönemi göstermesidir. Bu dönem bir yıl olabileceği gibi daha düşük bir zaman dilimi de olabilir.

Kar zarar tablosu olarak da adlandırılabilecek olan bu tabloda temelde gelir ve giderler yer almaktadır. Bu zaman zarfı içerisinde işletmenin hangi tür gelir kalemleri üzerinden kar ettiğini ve hangi tür gider kalemleri üzerinden zarar ettiğini görmeyi sağlamaktadır. Buna göre analiz eden kişi veya kurumlar başarılı olunan gelir kalemlerinde veya daha dikkat edilmesi gereken gider kalemlerini rahatlıkla anlayabilirler.

Bu analize konu olabilecek XYZ Sigorta İşletmesi İşletmesinin gelir tablosu aşağıda gösterilmektedir.

Tablo.2 XYZ Sigorta İşletmesinin 01.01.2012-31.12.2012 Dönemi Gelir Tablosu

Her ne kadar standart bir gelir tablosu ile arasında önemli farklar bulunsa da yukarıdaki gelir tablosu da sonuçta 1 yıllık dönem içinde kazanılan gelirler ile bu gelirleri elde etmek için katlanılan giderleri göstermektedir. Buna göre XYZ Sigorta İşletmesi 1 yıllık faaliyet dönemi sonunda 16 Milyon TL ye yakın bir kar elde etmiştir. Bu kar da teknik bölüm dengesinden daha fazladır. Böylece toplam karın önemli bir kısmının yatırım gelirlerinden geldiği işletmenin bu konuda başarılı bir yıl geçirdiği söylenebilir.

Bilanço ve gelir tablosuna değindikten sonra bu mali tablolar ile yapılabilecek mali analizden bahsedilecektir.

  

2.      MALİ ANALİZ

Mali analiz denildiğinde bir işletmenin finansal durumunun incelenmesi ve değerlendirilmesi[4] akla gelmektedir. Bu analiz işletme içindekiler veya işletme dışındakiler için yapılabilir. Bu analizler temelde dört şekilde yapılmaktadır:[5]

• Dikey Analiz
• Yatay Analiz
• Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz
• Oran Analizi

Fakat biz çalışmamızda trend analizi diye de adlandırılan eğilim yüzdeleri yöntemi ile analiz seçeneğine ikiden fazla yıla ait mali tabloya ihtiyaç duyduğumuzdan değinmeyeceğiz. 

2.1.   DİKEY ANALİZ

Dikey analiz bir işletmenin o yıla ait bilanço ve gelir tablosu üzerinde yer alan kalemlerinin birbirlerine göre ağırlıklarını görmeyi sağlayan bir analiz çeşididir. Buna göre her kalemin aktif (bu aynı zamanda pasife de eşittir) içinde ne kadarlık bir ağırlığının olduğu ortaya çıkacaktır. Aşağıda XYZ Sigorta İşletmesi’ne ait bilanço ve gelir tablosu üzerinden gerçekleştirilmiş dikey analiz bulunmaktadır.

Bu analizde görülmektedir ki, dönen varlıklar toplam varlıkların %93’ünü oluşturmaktadır. Bu varlıkların içindeki en önemli kalem de nakit veya nakit benzeri varlıklardır. Hatta ağırlığı %4 olan menkul kıymetler de bu varlıklara eklendiğinde her an paraya çevrilebilecek varlıklar tüm varlıkların yarısından fazla hale gelmektedir. Bu bir açıdan iyi bir açıdan olumsuz bir durum yaratmaktadır. Olumlu yanı işletmenin karşılaşabileceği herhangi bir olumsuz durumda bunu atlatabilecek yeterli nakdi mevcut oluşudur. Fakat olumsuz yanı her ne kadar olumlu gibi görünse de nakit varlıkların atıl durması veya çok düşük getirili ortamda bulunmasıdır. Ayrıca işletmenin finansman politikası da ilgi çekicidir. Buna göre kesinlikle bankalara borç bulunmamakta tüm finansman neredeyse piyasadan yapılmaktadır. Bunun bir diğer sebebi de peşin alınan fakat riski gerçekleşmemiş sigorta poliçeleridir.

Tablo.3 XYZ Sigorta İşletmesi Dikey Analizi (Bilanço)

 Gelir tablosuna değindiğimizde ise aşağıdaki tablo ile karşılaşmaktayız. Bu tabloya göz gezdirdiğimide teknik bölüm dengesinin yaklaşık %15 seviyesinde olduğu görülmektedir. Fakat vergi öncesi karın toplam gelirlerin %24’ü seviyesinde gerçekleşmesi yatırımlardan önemli karlar edildiğini göstermektedir. Burada yatırımlardan elde edilen gelirlerin toplam teknik gelirlere oranının %12 seviyesinde olması önemli bir gelir olduğunu göstermektedir.

  

Tablo.4 XYZ Sigorta İşletmesi Dikey Analizi (Gelir tablosu)

Bu aşamadan sonra yatay analize değinilecektir.

2.2.   YATAY ANALİZ

Yatay analiz bir işletmenin bilanço ve gelir tablosunda iki dönem arasındaki değişimi göstermeye yararyan dinamik bir analiz çeşididir. Aşağıda verilen ve birbirini izleyen iki yıla ait XYZ Sigorta İşletmesi bilanço verileri çerçevesinde söz konu işletmenin dönen varlıklarını %40 oranında arttırdığı, bu artışın büyük oranda nakit ve nakit benzeri varlıklardan meydana geldiği, bu artış da ayrıca 2004 yılında elde bulunan menkul kıymetlerin nakde çevrilmesinin etkili olduğu rahatlıkla görülebilmektedir. İşletme ayrıca elindeki sabit kıymetlerin bir kısmını satıp bunları da nakde çevirmiş gibi görünmektedir. Tüm bu yukarıdaki olaylar gerçekleşirken işletmenin aktifinde %30’a yakın bir büyüme yaşandığı da görülmektedir.

  

Tablo.5 XYZ Sigorta İşletmesi Yatay Analizi (Aktif)

Yukarıdaki analizin yanında bir de pasif tarafa bakıldığında teknik karşılıklarda önemli bir artışın meydana geldiği, bu artışın da kısa vadeli borçlarda önemli bir artışa neden olduğu görülmektedir. Ayrıca özkaynaklarda da belli bir artış göze çarpaktadır.

  

Tablo.6 XYZ Sigorta İşletmesi İşletmesinin Yatay Analizi (Pasif)

2.3.   ORAN ANALİZİ

Oran analizi denildiğinde o döneme ait mali veriler üzerinde yapılan bazı hesaplamalar akla gelmektedir. Bu hesaplamalar karlılık oranları, mali oranlar, likidite oranları gibi alt sınıflara ayrılabilmektedir. Bu çalışmada likidite oranları içinden seçilen en popüler oranlar üzerinden hesaplamalar yapılacaktır. Bu oranlar aşağıda gösterilmektedir:

• Cari oran
• Likidite oranı

 2.3.1.      CARİ ORAN ANALİZİ

Cari oran, şirketlerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için gerekli olan dönen varlıkların kısa vadeli borçlara bölünmesi ile hesaplanır. Bu oran işletmenin faaliyetlerini devam ettirebilmesi için mutlaka 1’den daha fazla olmak durumundadır. Aksi takdirde işletme kısa vadede borçlarını ödeyecek gücü kendinde bulamayacaktır. Cari oran bir firmanın likit değerlerinin seviyesini, net işletme sermayesinin yeterliliğini ve borç ödeyebilme kapasitesini göstermektedir. Bir firmanın likit değerlerinin fazla olması, kısa vadede borçlarının ödeyebilme kapasitesinin bir göstergesidir. Cari oranın artışı, dönen varlıkların artışıyla doğrudan ilgilidir. Bir firmanın normal faaliyeti sonucu yarattığı kaynaklar, firmanın uzun vadeli borçlanabilme durumu, karını işletme sermayesine yansıtması, kısa vadeli borçlarını zamanında ödemesi cari oranı artıran faktörlerdir. Bunun tersine, firmanın zarar etmesi, karını işletme sermayesine yansıtmaması, duran varlık satın alması (yatırım yapması) gibi faktörler ise cari oranı düşüren etkilerdir.[6]

Cari oranın formülü aşağıda verilmektedir.[7]

  

XYZ Sigorta İşletmesi’nin bu oranına baktığımızda 1.32 olduğunu görmekteyiz. Bu oran her ne kadar istenilen seviyelerde olmasa da (genel kabul edilmiş oran 2 seviyeleridir) nakit varlıklarının oldukça yüksek oluşu bu oranın önemini azaltmaktadır.

2.3.2.      LİKİDİTE (ASİT TEST) ORANI ANALİZİ

Asit test oranı bir firmanın kısa vadeli borçları, en hızlı bir şekilde nasıl kısa vadeli aktiflerle

karşılayabileceğini göstermektedir.[8] Asit test oranın formulü aşağıda verilmektedir.[9]

Bu oranı söz konusu işletme için hesapladığmızda cari oranla aynı bulmaktayız. Bunun sebebi bu işletmede stok olmamasıdır. Bu oran da bu sebeple oldukça iyi görünmektedir.

3.      SONUÇ

XYZ Sigorta İşletmesi İşletmesinin mali verilerine bakıldığında genel olarak başarılı bir işletme olduğu ifade edilebilir. Özellikle işletmenin 2012 yılında faaliyetlerinden kar etmiş olması, bankalara borcu bulunmadığından faiz riski ve faiz yükü taşımaması (bankalara borcunun bulunmaması olumlu bir özellik olarak görülse de başka bir bakış tarzı ile bankaların söz konusu işletmeye kredi açmak istememesi de düşünülebilir. Fakat XYZ Sigorta İşletmesi için bunun söz konusu olmayacağını düşünüyoruz), cari oranının yeterli kabul edilebilecek bir seviyede olması, özellikle dönen varlıkları içerisindeki nakit ve benzeri varlıkların çok büyük bir yer kaplaması sebebiyle likidite sıkıntısı çekmemesinin beklenmesi, işletmenin yatırımlarından önemli miktarda gelir elde etmiş oluşu (bu aynı zamanda yatırımların doğru yönetildiğini de göstermektedir), özkaynakların yeterli sayılabilecek bir seviyede bulunması işletmenin olumlu özellikleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tüm bu değerlendirmeler ile işletme piyasadaki muhtemel çalkantılardan diğer kurumlar kadar etkilenmeyecek, muhtemel bir risk gerçekleşmesi olayında (örneğin deprem felaketinde) primleri ödeyebilecek nakdi rahatlıkla bulabilecektir. Bu sebeple gerek yatırımcılar gerekse de bankalar için çalışılabilecek bir işletme olduğu söylenebilecektir.

---

[1] AÖF, “Mali Tablolar”, http://www.aofsitesi.com/genelmuhasebe2.htm

[2] TSPAKB, Analiz Yöntemleri, İstanbul, TSPAKB, 2006, s.21-22.

[3] TSPAKB, s. 22.

[4] Niyazi Berk, Finansal Yönetim, İstanbul, Bilim Teknik, 1990, s. 20.

[5] TSPAKB, s. 29.

[6] Mustafa Yurdakul, Yusuf Tansel İç, “Türk Otomotiv Firmalarının Performans Ölçümü Ve Analizine Yönelik Topsıs Yöntemini Kullanan Bir Örnek Çalışma”, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der., Cilt 18, No 1, 2003, s.3.

[7] TSPAKB, s. 31.

[8] Beykent Üniversitesi, “Finansal Yönetim” http://ozgur.beykent.edu.tr/~lokman/iyl_week5.pdf.

[9] TSPAKB, s. 31.