Yatırım Bankacılığı ve İşlevleri

Dar anlamda yatırım bankacılığı, devlet kuruluşlarının ve özel şirketlerin menkul kıymetler ihracını başlatan, bunlara garanti veren ve bunların tedavülünü sağlayan kuruluşlardır. Geniş anlamda yatırım bankacılığı, mevcut servetlerin transferi, hisse senedi ve tahvillerin tedavülünü, menkul kıymetlerin yönetimi dahil sermaye oluşumunun gerçekleştiği tüm işlemleri ve kuruluşları içerir. Sermaye piyasasının en önemli aracı kurumlarından birisidir. Yatırım bankalarını, mevduat kabul etmeyen, ticari bankacılık yapmayan ve kalkınma bankacılığı fonksiyonunun dışında kalan alanlarda faaliyet gösteren mali kurumlar şeklinde de tanımlayabiliriz.

Yatırım bankacılığı, sermaye piyasasının gelişmiş olduğu batı ülkeleriyle, sermaye piyasasının gelişmekte olduğu ülkelerde ortaya çıkmıştır. Yatırım bankalarının işleyebilmesi için sermaye piyasasının kurulup işlemesi zorunludur. Yatırım bankalarının da kendilerine özgü birtakım temel işlevleri vardır. Yatırım bankalarının bu işlevlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

a) Tasarrufların Yatırımlara Yönelmesini Sağlamak: Uzun vadeli fonların yaratıldığı sermaye piyasasından sağlanan fonları, sanayi kuruluşlarının ihraç edeceği menkul kıymetlere kanalize etmek, yatırım bankalarının görevidir. Yatırım bankalarının gelişmiş ülkelerdeki en önemli ekonomik işlevi; çok sayıdaki tasarruf sahibi ile menkul kıymet ihracı yoluyla uzun vadeli fon sağlamak isteyen özel ve kamu kuruluşları arasında aracılık yapmak, diğer bir ifadeyle tasarrufları, faaliyetlerini yürütebilmek için bu tasarruflara ihtiyaç duyan firma veya kamu kuruluşlara kanalize etmektir.

b)Sermaye Piyasasının Gelişmesine Katkıda Bulunmak: Yatırım bankalarının işlevleri temelde gelişmiş veya gelişmekte olsun tüm ülkelerde aynıdır. Ancak, bu ülkelerdeki sermaye piyasasının gelişmişlik düzeyi bu bankaların işlevlerinin sınırlarını belirleyen en önemli etkendir. Kısaca yatırım bankaları uzun vadeli kredilerle yatırımların finansmanında görev alan bankalar olarak faaliyette bulunurlar. Yatırım bankaları, sermaye piyasasının gelişebilmesi için gerekli uzmanlaşmış mali kurumların en önemlilerinden biridir. Yatırım bankaları faaliyetlerini dürüst, ekonomik ve etkin bir şekilde yürüterek, sermaye piyasasının gelişebilmesi için gerekli faktörlerden biri olan güven ortamını yaratarak, özel tasarrufların kamu kuruluşlarının çıkaracakları menkul değerlere yatırılmasını kolaylaştırdıkları ölçüde sermaye piyasasının gelişimine katkıda bulunurlar. Yatırım bankaları aracılığı ile ihraç edilmiş menkul değerlere özellikle küçük tasarruf sahipleri daha fazla güven duyarlar. Sermaye piyasasında güven unsurunu oluşturmak amacıyla menkul değerlere yatırım yapan tasarruf sahiplerinin menfaatlerini korur.

c) Yeni İhraç Edilecek Menkul Değerlerin Geniş Halk Kitlelerine Dağılımın Sağlamak: Yatırım bankaları, yeni ihraç edilecek menkul değerlerin geniş halk kitlelerine dağılımını sağlayarak, mülkiyetin tabana yayılmasına katkıda bulunabilirler. Menkul değerlerin tasarruf sahiplerine dağılımını sağlamak uzmanlaşmayı gerektiren bir konudur. Yatırım bankaları; mevcut menkul değerlerin el değiştirmesine olanak sağlayarak, kapalı aile şirketlerinin halka açılmasını kolaylaştırarak, yeni veya tevsi yatırımlara girişen işletmelerin ihraç edecekleri menkul değerlerin geniş halk kitlelerine dağılımını sağlayarak, mülkiyet transferi işlevini yerine getirirler.

d) Fon Arz ve Talep Sahiplerine Danışmanlık Hizmeti Yapmak: Yatırım bankaları gelişmiş, sanayileşmiş ülkelerde yani sermaye piyasasının mali sisteme egemen olduğu devletlerde, fon arz ve talep sahiplerine aracılık ederek faaliyette bulunurlar. Menkul kıymet yönetimi ve tasarruf sahibine tasarruflarını yönlendirmede danışmanlık hizmeti vermek yatırım bankalarının temel işlevlerinden biridir. Azgelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde ise yatırım bankaları, zayıf olan sanayi sektörünü canlandırmak, girişimcilik ruhunu desteklemek ve teknik konularda danışmanlık gibi görevler üstlenmektedir. Yatırım bankaları, gerek menkul kıymet ihracı yoluyla sermaye piyasasından fon talep edenlere ve gerekse tasarruflarını menkul kıymetlere yatırarak sermaye piyasasına fon arz etmek isteyenlere danışmanlık yapar.

e) Menkul Değerlere Yatırım Yapan Tasarruf Sahiplerinin Çıkarlarını Korumak: Yatırım bankaları gerektiğinde yatırım yapan tasarruf sahiplerini koruyucu işlemlere girişerek, sermaye piyasasında güven unsurunu geliştirirler.  Yatırım bankaları, gerektiğinde kendi aracılıkları ile ihraç edilmiş menkul değerler için ikinci el piyasasını sağlayabilirler. Menkul değerlerin halka arzı esnasında, tümü piyasada satılıncaya kadar menkul değerlerin fiyat istikrarını koruyucu önlem alabilirler. Menkul değerlerin ihracından sonra mali durumu bozulan şirketlerin sermaye yapılarını düzeltmede, yeniden organize edilmelerinde yardımda bulunarak, o şirketin menkul değerini almış olan bireylerin çıkarlarını korurlar.