Basel II'nin Çerçevesi

Basel II düzenlemesini oluşturan sütunlar (bloklar) aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

(Kaynak: Basel Komitesi, International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards, Basel: 2004, s.6.)

Söz konusu düzenlemenin Avrupa’da yapılmış olması nedeniyle, Basel II, 28 Eylül 2005[1] tarihinde kabul edilen sermaye yeterliliği direktifi ile kanunlaşmış durumdadır. Bu düzenleme ile de sabitlenen asgari sermaye yükümlülüğü temelde aşağıdaki formül ile hesaplanmaktadır.

Sermaye Yükümlülüğü (en az %8) >= Sermaye / (Kredi Riski + Piyasa Riski + Operasyonel Risk)

Yukarıdaki formülde belirtilen maddelerden kredi riski diğer risk çeşitlerine göre daha detaylı olarak incelenmektedir. Bu sebeple bankalar ellerinde bulunan iki alternatif ile kredi riskini hesaplayabilmektedirler. Bunlardan kısaca aşağıda bahsedilmiştir:[2]

• Standart Yaklaşım: Bu en kolay hesaplama metodudur. Risk ağırlıkları bağımsız derecelendirme kurumları tarafından gerçekleştirilir.
• İç derecelendirme yaklaşımı: Banka kendi derecelendirme sistemini kurarak risk ağırlıklarını hesaplamaktadır.

 Yukarıda belirtilen kredi riskini hesaplayabilmek için gerekli tüm yöntemler ve gereksinimler de aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.

Kredi Riski Hesaplama Yaklaşımları

Basel II kısımları	Standart Yaklaşım	Dahili Derecelendirmeye Dayalı; Temel Yaklaşım                          İleri Yaklaşım
1. Asgari sermaye yeterliliği	İyi derecelendirilmiş borçlar için yararlıdır. -Risk ağırlıklarının belirlenmesinde bağımsız kredi değerlendirme kuruluşları kullanılır. - Kredi riskini azaltmak için kullanılan tekniklerin sayısı artmıştır.	Standart yaklaşımdaki kriterlere ilave olarak; - Kendi borç ödememe (default) olasılıklarının kullanılması, - 2004’e kadar iki yıllık veri seti oluşturulması, - İlave veri toplanması ve saklanması, -Menkulkıymetleş- tirme üzerinde ters yönlü etki yaratması, -Standart teminatlarda iskonto yapılması.	Önceki yaklaşımlardaki kriterlere ilave olarak;-Banka verilerinin geniş kullanımı (zarar oranları, borç ödememe durumunda maruz kalınacak risk, teminat durumu vb.) vardır, Gayrimenkul teminatların değişen niteliği dikkate alınmaktadır, -Muhtemel vade birleşmeleri, -Tahminler için “back test” yapılması, -Proje finansmanının yönetimi öngörülmektedir.
2. Sermaye yeterliliğinin denetimi	- Mevcut uygulamada olduğu gibidir.	-Denetim otoritesi ile nitel testlere ilişkin anlaşma sağlanacaktır. -Yönetim Kurulu ve üst yönetim derecelendirme işlevinden sorumludur.	- Denetim otoritesi tüm zarar değişkenlerini inceler.
3. Kamuoyuna bilgilendirme (Piyasa Disiplini)	- Standart yaklaşımın kullanıldığına dair kamuoyu bilgilendirmesi yapılmalıdır.	- Portföy yapısı ve borç ödememe olasılıkları kamuoyuna duyurulacaktır (3 yıllık veri) -Risk modellerinin ve tekniklerinin açıklanması gerekmektedir.	-Default durumundaki maruz kalınan risk tahminleri, -Default durumundaki zararlara ilişkin veriler, -Derecelendirmedeki değişikliklerin dağılımı, -Ekonomik sermaye verisi, -Kredi türevlerine karşılık risk transferi ve menkulkıymetleştirme.
Sermaye Üzerindeki Etkileri	Pozitif (ancak faaliyet riskine bağlı sermaye ihtiyacı doğması bu etkiyi dengeleyecektir).	Basel Komite tüm bankacılık sistemi toplam sermayesinde yüzde 2-3’lük bir azalma beklemektedir.	Temel yaklaşımın altında yüzde 10’a kadar gerekçeli olarak değişebilir.

Kaynak: Burak Kemal Tanrısever, “Uluslararası Finansal Piyasalardaki Yasal Düzenlemeler Çalışmalarına İlişkin Değerlendirmeler”, http://www.fkmd.org/content/view/67/79/#7 

En kolay uygulanan metot olmuş olmasından dolayı, bu çalışmamızda standart yaklaşımdan bahsedilecektir. Birçok bankanın da kabul ettiği bu yaklaşım için risk ağırlıkları kredi tipine göre aşağıda gösterilmektedir:[3]

·      Merkezi hükümetlere veya devletlere verilen krediler

Kredi değerlendirmesi	AAA ile AA-  arası	A+ ile A- arası	BBB+ ile BBB- arası	B+ ile B- arası	B- den düşük	Derecesiz
Risk ağırlığı	%0	%20	%50	%100	%150	%100

·      BIS, IMF, Avrupa Merkez Bankası gibi kurumlara verilen krediler: Risk Ağırlığı : %0

·      Bankalara açılan krediler

Kredi değerlendirmesi	AAA ile AA-  arası	A+ ile A- arası	BBB+ ile BBB- arası	B+ ile B- arası	B- den düşük	Derecesiz
Risk ağırlığı	%0	%20	%50	%100	%150	%100

·      İşletmelere verilen krediler

Kredi değerlendirmesi	AAA ile AA-  arası	A+ ile A- arası	BBB+ ile BBB- arası	BB- düşük	Derecesiz
Risk ağırlığı	%20	%50	%100	%150	%100

Bu derecelendirmeler sadece bankalar için değil işletmeler için de önemli hale gelmektedir. Kredi derecesi ne kadar iyi olursa, bankalardan alınan krediler o kadar az maliyetli olmaktadır.

·      Bireysel Krediler veya Bireysel Sektör İşletmeleri: Bireysel kredilerden kasıt bireysel kredi kartları, kredili mevduat hesapları, oto kredileri, ihtiyaç kredileri ve geçerli teminata sahip olmayan diğer bireysel krediler. Bunların risk ağırlığı %75’dir.

·      İkamet amaçlı gayrimenkul ile teminatlandırılan krediler: Teminata ikamet amaçlı gayrimenkul alınarak kullandırılan krediler için risk ağırlığı %35 alınacaktır.

·      Ticari gayrimenkul ile teminatlandırılan krediler: Teminata ticari gayrimenkul alınarak kullandırılan krediler için risk ağırlığı %100 kabul edilse de eğer iyi işleyen organize edilmiş bir gayrimenkul sektöründen bu teminat alınmış ise risk ağırlığı %50 olarak hesaplanabilecektir.[4]

·      Nakit karşılığı kullandırılan krediler: Karşılığında nakit alınarak kullandırılan krediler için risk ağırlığı %0 olarak kabul edilecektir.

·      Diğer krediler: Yukarıda anlatılan krediler dışındaki tüm krediler için risk ağırlığı %100 kabul edilecektir.

---

[1] Ed Blount, “Basel IA Heralds Change in Direction”, American Bankers Association Journal, Cilt.98, Sayı.1, (2006), s. 26

[2] Ivana Valova, “New Capital Rules According to Basel II”, Banks and Bank Systems, Cilt.2, Sayı.2, (2007), s.16.

[3] TOBB, “Basel II Presentation”, Istanbul, Haziran 2005, s. 12.

[4] Basel II ve SME Work Group, “Basel II’nin KOBİ’lere Etkileri”, Bankacılar Dergisi, Sayı.58, (2006), s.10.