Kıyı Bankacılığının Özellikleri Nelerdir?

Kıyı bankacılığı ile ilgili yapısal şartlar ekonomik, siyasi, altyapı ve hukuki şartlar başlıkları altında incelenebilir.

Ekonomik Şartlar

Ekonomik şartları genel olarak ifade ettiğimizde aşağıdaki gibi toplayabiliriz: [1]

·         Kıyı Bankaları faiz oranlarını herhangi bir kısıtlamaya maruz kalmadan belirlerler.

·         Gelir ve kurumlar vergisi ya çok az düzeydedir ya da hiç yoktur.

·         Bankalar munzam karşılık ayırmazlar. Bu şekilde ellerindeki fonların hemen hemen tamamını kredi olarak kullandırma imkânına kavuşmaktadırlar  

·         Disponibilite oranı uygulaması yoktur.

·         Faiz ödemelerinde stopaj kesilmez.

Tüm bu ekonomik ve mali avantajlar bankacılık sektörünün maliyeti oluşturan temel unsurlardır. Kıyı bankaları kendilerine sağlanan bu mali avantajları sayesinde klasik bankalara oranla daha düşük maliyetle hizmet verme imkânına sahip olmaktadır.

Kıyı bankacılığı hükümlerine tabi olmayan normal ticari ve yatırım bankaları, kıyı bankalarının sahip oldukları mali avantajlar sayesinde haksız rekabet yaptıkları görüşünü savunabilmektedirler. Kıyı bankaları topladıkları fonların % 100’ üne yakın bölümünü düşük maliyetlerle kredi olarak verebilmektedir. Ancak, kıyı bankalarının yüklendikleri risk de normal bankalara göre daha yüksektir.[2]

Siyasi Şartlar

Sadece kıyı bankacılığı merkezleri ve işlemleri için değil tüm bankacılık faaliyetleri için de gereken, ekonomik avantajları tamamlayan ve devamlılığını garanti altına alan siyasi şartlardır. Kıyı bankaları da siyasi açıdan istikrarlı, siyasi değişimlerin istikrarsızlığa yol açacak boyutta olma ihtimali çok az olan yerlerde bulunmaktadır.

Özel bir bankacılık türü olan kıyı bankacılığının normal bankacılık faaliyetlerinden farklı olarak sahip olması gereken bazı ekonomik ve siyasal düzenlemelere ihtiyacı vardır. Bunların siyasal istikrara sahip bir yapı içinde güvence altına alınması gereklidir.

Kıyı bankacılığı merkezleri müşterilerine her şeyden önce son derece üstün ve farklı bir hizmet verme yarışı içindedirler. Bu yarışta ülke ve politik riske karşı çok duyarlı olarak çalışan bu merkezlerde bir merkezin başarısı bir diğerinin başarısızlığına bağlıdır.

Altyapı Şartları

Müşterilerine en hızlı servisi verebilmek açısından teknolojinin son gelişmelerden faydalanmak zorundadır. Kalifiye uzman personelin varlığı, seyahat ve konaklama imkanları gibi diğer altyapının da yeter düzeyde olması gerekmektedir. İçinde bulunulan zaman diliminin uluslararası finans merkezlerinde işlem yapabilmek için uygun olması diğer bir doğal altyapı şartlarındandır.[3]

Hukuki Şartlar

Offshore bankacılık faaliyetleri için söz konusu olacak tüm yenilikler, muafiyet ve kolaylıklar net, basit ve öz olarak hukuki açıdan düzenlenmelidir. Kıyı bankacılığının faaliyet konuları, iç bankaların faaliyetlerine paralellik arz etse de, işleyiş sekli ve tekniği bu bankalardan farklı olduğu için, ayrı bir hukuki düzenlemeye tabi olması bu farklılığın getirdiği doğal bir sonuç olmaktadır. Offshore bankacılığın başarıyla uygulandığı merkezlerde, sağlanan başarıda hukuki düzenlemelerin net, anlaşılır, yerinde ve ihtiyaçlar doğrultusunda hazırlanmış olmasının büyük katkısı bulunmaktadır. Offshore bankacılığı konusunda muafiyetle kolaylıklar hukuki düzenlemelerle garanti altına alınmalıdır ki, bu konuda alışmayı arzulayabilecek muhtemel kuruluşlar güven duygusu içerisinde, hukuki düzenlemelerle sınırları belli olan bir çerçevede çalışabilsin. Ülkenin daha önceki istikrarlı uygulamaları, geleceğe yönelik istikrarın da belirtisi olarak kabul edilecektir. Bir hükümetin getirdiği düzenleme, bir diğeri tarafından kaldırılmamalıdır. Yani, güven duygusu pek çok faktörün bir araya gelmesiyle oluşabilmektedir.

Kıyı Bankacılığı ile İlgili Yasal Mevzuat

Bu bölümde 9 Temmuz 2002 tarih ve 24810 sayılı Resmi Gazete’de yayımlan ‘Bankaların Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik’ maddeler halinde özetlenmiştir:

·         Kıyı bankacılığı bölgelerinde şube açacak bankaların, bankaların sermaye yeterliliğine ilişkin olarak yürürlüğe konulan düzenlemelerde belirtildiği şekilde hesaplanacak konsolide ve konsolide olmayan sermaye yeterliliği standart oranının en az %12 olarak gerçekleşmesi ve kıyı bankacılığı bölgelerinde edinilecek iştirake yapılacak sermaye tahsisi ya da diğer işlemlerin, bankanın sermaye yeterliliği standart oranının %12 seviyesinin altına düşmesine yol açmaması şarttır.

·         Kıyı bankacılığı bölgesindeki şubenin bilanço büyüklüğü toplam banka bilançosunun %10’unu geçemez. Kıyı bankacılığı bölgesindeki şubelerinin bilanço büyüklüğü toplamı banka bilançosunun % onunu geçen bankalara durumlarını uygun hale getirmelerini teminen Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca süre verilir.

·         Banka ile kıyı bankacılığı bölgesindeki iştiraki arasındaki kredi sayılan işlemler, belirtilen oranlar dahilinde banka özkaynaklarının %25 ini geçemez.

·         Kıyı bankacılığı bölgelerinde şube açmak veya iştirak edinmek için gereken kaynak tutarı ile maliyet-fayda analizini de içeren detaylı fizibilite raporunun ve kuruluştan itibaren üç yıllık hedeflerin ortaya konulduğu tahmini bilanço, nakit akım ve kar-zarar cetvellerinin Kuruma ibraz edilmesi şarttır.

·         Bankaların kıyı bankacılığı bölgeleri de dahil olmak üzere yurtdışında şube açmalarına ya da mali iştirak edinmelerine izin verilebilmesi için söz konusu şube veya iştirakin bulunduğu bölgede konsolide denetim ve gözetime ilişkin esas ve usullerin uygulanabilirliğinin yanı sıra, şube veya iştirakin bulunduğu ülkenin yetkili makamlarıyla Kurum arasında işbirliği ve bilgi alışverişinin sağlanmasına yönelik olarak imzalanmış anlaşma bulunması zorunludur.

·         Bankalar, kıyı bankacılığı bölgelerinde kurulu şube ve iştiraklerinin; bağımsız denetimden geçmiş yıllık temel mali tablolarını, bu tabloların dipnotlarını da içerecek şekilde ve bağımsız denetim raporu ile birlikte tevdi etmek zorundadır.

·         Kurum tarafından yapılacak yerinde denetimlerde her türlü bilgi ve belge hazır bulundurulur ve kıyı bankacılığı bölgesindeki iştirakin alacaklı ve borçlularına ilişkin bilgiler istenildiği zaman bankaca temin edilir.

·         Bankalar, kıyı bankacılığı bölgeleri de dahil yurtdışındaki şubelerinde ve iştiraklerinde açılan hesapların tasarruf mevduatı sigortası kapsamı dışında olduğuna ve kıyı bankacılığı bölgelerindeki şube ve iştiraklerine ilişkin bilgileri içeren açıklamayı, şubelerinin açıkça görünür bir yerinde ve okunaklı şekilde ilan eder.

·         Bankaların, kıyı bankacılığı bölgesindekiler dahil yurt dışında kurulu iştirakleri veya başka mali kurumlar adına yurtiçinde yerleşik kişilerden mevduat kabulü amacıyla; formülerler bulundurmaları, münhasıran bu iş için personel istihdam etmeleri, bu iştirakler veya başka mali kurumlar adına toplanacak mevduat üzerinden personele ücret, komisyon, prim ve benzeri adlar altında para ödemek veya personele bu iştiraklerin reklam ve propagandasını yaptırmak suretiyle müşterilerini yurt dışındaki iştiraklerine yönlendirmeleri, bu ve benzeri yöntemler kullanarak yurt dışında kurulu iştirakleri veya başka mali kurumlar adına mevduat toplamları izinsiz mevduat kabulü sayılır.[4]

---

[1] Ayşe Sunguroğlu, Dünyada ve Türkiye’ de Serbest Bölge ve Kıyı Bankacılığı, İstanbul, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 2004, s.11.

[2] Akif Akay, “Kıyı Bankacılığı ve Türkiye”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul S.B.E., 1993, s.34.

[3] Türkben Pedük, “Kıyı Bankacılığı Merkezlerinin Yapısal Şartları”, http://www.mmd.org.tr/eserler/

[4] Bankaların Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik (9 Temmuz 2002 tarih ve 24810 sayılı Resmi Gazete) http://www.tbb.org.tr/turkce/BKFHY%2009%2007%202002.doc)