23 Ekim 2012 Salı

Tekafül (Takaful) veya İslami Sigorta Nedir?

Tekafül en kısa haliyle “İslami sigorta” ya da “Faizsiz Sigorta” olarak tanımlanabilir.

Tekâfül sigorta sistemi olarak da bilinen bu sigortacılık türü, yardımlaşma veya karşılıklı sigorta şeklinde ifade edilmektedir. Yardımlaşma sigortası; değişik fertlerin birleşerek, içlerinden birinin maruz kalacağı felaketin hasarını tazmin etmek üzere yaptıkları bir yardımlaşmadır.

Tekâfül Sigorta Sisteminin temel ilkeleri şu şekildedir:
·         Yardımlaşma unsurunun/amacının bulunması,
·         Sermayedar ve sigortalılardan toplanan primlerin faiz dışı piyasa enstrümanları ile değerlendirilmesi,
·         Sigorta teminatı verilen konularda gayri ahlaki ya da meşru görülmeyen vb. iktisadi kıymetler için seçici davranma.

Tekâfül (takaful), sorumluluk paylaşımı esasıyla riskin belirli gruplar arasında dağıtılması mantığına dayanmaktadır.

Tekafül Sigortanın İşleyişi

Tekafül sigorta (takaful insurance), katılımcıların gönüllü katkı (teberru) ve karşılıklı yardımlaşma (teavün) esasları ile bir araya gelmesine dayanır.  Geleneksel anlamdaki sigortacılıktan farklı olarak, belirsizlik ve kumarı kapsamaz.

Katılımcılar belirli bir risk için ödedikleri paralarla bir birikim fonu oluştururlar. Bu fon, riskin meydana gelmesi durumunda ilgili katılımcıya zararının karşılanması için finansman sağlar. Fondaki para miktarının yetersiz kalması durumunda, katılımcılardan ilave para alınır. Eğer fondaki para fazla gelirse, bu miktar katılımcılara iade edilir.

Tekâfül sigortada, katılımcılardan alınan paralarla oluşan fon ile tekafül sigorta şirketinin sermayedarlarının paralarını yansıtan fonlar ayrı ayrı tutulur. Ayrıca, tekafül sigorta şirketi tarafından İslami şartların dışında bir finansal yatırım yapılmaması gerekir.

Katılımcı,  yıllık olarak önceden belirlenmiş belli tutarda parayı ödeyip, para üzerindeki mülkiyetini sürdürmekte, ancak belli süre için parasını kullanamamakta, kısa bir süre sonra, parasını, birikmiş kârı ile birlikte çekebilmektedir. Burada katılımcı, parayı çekene kadar mudarebenin bir ortağı olmakta ve para tekafül işletmesi tarafından değerlendirilmektedir. Toplanan primler bir havuzda toplanmakta ve havuz sanki bir şirket gibi yönetilmektedir. Hasar vb sigorta karşılıkları ödendikten sonra kalan para, klasik sigortacılıkta Hazine bonosu, devlet tahvili gibi mali enstrümanlarda değerlendirilirken, faizsiz bankalarda, yani tekafül uygulamasında ise faiz içermeyen enstrümanlarda değerlendirilerek paranın elde tutulmasından kaynaklanan maliyet giderilmekte ve dönem sonunda elde edilen kâr sigortacı ve sigorta ettiren arasında paylaşılmaktadır.

Bu çalışma mantığı sebebi ile tekafül sigortanın, kooperatif sigorta denilen sigortacılık türü ile çok benzer olduğu söylenebilir.

Fıkhi olarak Tekafül sigortanın temel kuralları şunlardır.

·         Faiz (riba) ve belirsizlik yasaktır. (“asset backing” ilkesine uyulması gerekmektedir.)
·         Aşırı risk almama (maisir)
·         Finansmanın somut, gözle görülür, elle tutulur bir varlığa dayandırılması gerekir.
·         Kâr ve zararın paylaşılması ilkesine uyulması gereklidir
·         Spekülasyon yasaktır.
·         Sözleşmede belirsiz ya da net olmayan hususlar (gharar) bulunmamalıdır
·         İslami olarak uygun olmadığı düşünülen ve faiz içeren enstrümanlara yapılan yatırımlar (haram) bulunmamalıdır

Tekafül esasına dayanan üç temel sigortacılık modeli bulunmaktadır
1) Kar Paylaşımı (Mudharabah) Modeli: Mudarebe ilkesinde, tekafül işletmecisi bir girişimci gibi hareket edi, yatırımcılardan periyodik olarak katkı payları kabul etmekte, hasarlar için ödenen paralardan kalan artı paranın tekafül işletmecisince yönetilen faaliyetlerden sağlanan kârın nasıl paylaşılacağını, sermayeyi karşılayan katılımcılar ve girişimci konumundaki tekafül işletmecisi arasında belirli orana bağlı olarak belirlenmektedir. Bu model özellikle Asya’da, bilhassa Malezya’da uygulanmaktadır.
2) Wakalah Modeli Daha çok Körfez ülkelerinde ve Orta Doğu’da uygulanan Wakalah modelinde, tekafül sigorta şirketi bu hizmeti karşılığında katılımcıların ödediği paralardan belirli bir miktar yönetim ücreti kesintisi yapar.
3) Kombine Model Melez bir model olarak hem kar paylaşımı hem de Wakalah modelinin bileşenlerini içeren karma bir yapıya sahiptir.

Değişen koşullar altında tekafülü de düşündüğümüz takdirde, üç tür tekafül ürünü bulunmaktadır.  

Genel Tekafül: Şirketlerin ya da bireylerin genel olarak karşılaştıkları yangın sigortası, işçi sigortası, emlak sigortası vb. riskleri kapsamaktadır.

Aile Tekafülü: Bireylerin ya da şirketlerin uzun vadede korunmasına yönelik olup, örneğin, sağlık planları, eğitim, kaza, evlilik, hac ve umre vb. işler için yapılmakta, vade tarihi 10 yıldan 40 yıla kadar değişmektedir.

Retekafül: Tekafül şirketlerinin, katılımcılarının zararlarını yüksek oranda karşılama talepleri riskine karşı, tekafül şirketlerine koruma sağlamaya yönelik olup, yaygın bir uygulaması bulunmamaktadır.

Tekafül’ün Normal Sigortadan Farkı

Tekafül ile normal sigorta şirketleri arasında güvence sunma açısından aslında büyük benzerlik bulunmaktadır. Bu itibarla tekafül sigorta şirketlerini, kooperatif sigorta şirketlerine ya da vakıf sandıklarına benzetmek mümkündür. Geleneksel anlamdaki sigortacılıktan farklı olarak, belirsizlik ve kumarı kapsamaz. Tekafül sigortanın normal sigortadan temel farkı, bir takım dini kurallara uygun şekilde risk paylaşımı yapılması ve faizsiz bankacılık yatırım esasları ile fonların yönetilmesine önem vermesidir. Tekafül sigortada ayrıca, tekafül şirketi kar elde etmesi durumunda katılımcılarına bundan pay da verebiliyor. Teknik açıdan bakıldığında ise aslında klasik anlamda bir sigorta şirketi ile bir tekafül sigorta şirketi oldukça benzer bir yapı göstermektedir.

Geleneksel Sigorta
Tekafül Sigorta
Şirketin sahibi sermayedarlar
Şirketin sahibi katılımcılar
Sigortacıya risk transferi
Karşılıklı risk paylaşımı
Kazanç şirkete ya da sermayedarlara
Kazanç şirkete ve katılımcılara
Yatırımlar için kısıtlama yok
Yatırımlar İslami kurallara göre düzenlenir












Tekafül Sigorta Şirketleri

Son yıllarda özellikle Ortadoğu’da tekafül sigorta şirketlerinin sayısı artmaktadır. Tekafül sigortası sunan bu şirketlerin bir kısmı sadece tekafül odaklı sigorta şirketleri iken, bazıları ise klasik anlamda sigorta ürünlerinin yanı sıra tekafül ürünleri de sunmaktadır.

Dünya genelinde uygulamaları ilk olarak 1979’da Sudan’da görülen Faizsiz sigortacılıkta en gelişmiş sistem Malezya’da bulunmaktadır. Malezya’nın yanı sıra Mısır, Cezayir, Ürdün, Tunus, Suudi Arabistan, Kuveyt, Bahreyn, Senegal ve Singapur gibi ülkelerde uygulanıyor. Moody’s Yatırımcı Hizmetleri’nin araştırmasına göre, İslami sigortacılık sektörü artan talep nedeniyle 2015 yılına kadar 7.5 milyar dolara ulaşacaktır. Arap şirketlerinin yanı sıra İngiliz HSBC, Alman Allianz ve ABD merkezli AIG Sigorta da Körfez ülkelerindeki müşterilerine Takaful teminatları sunuyor.

Tekafül şirketlerinin bir kısmı tekafül ürünleri sunmak amacıyla kurulurken, kimileri ise büyük sigorta gruplarının tekafül branşları olarak faaliyet gösterebilmektedir. Örneğin, Takaful Malaysia sadece tekafül sigortacılığı için oluşturulmuş bir şirkettir.

Diğer taraftan, Bahreyn'de faaliyette bulunan Allianz Takaful ise ünlü Alman sigorta şirketleri grubu Allianz'ın tekafül hizmeti sunan bir şirketidir. Benzer şekilde, meşhur reasürans şirketi Swiss Re'nin retekafül hizmeti sunan Swiss Retakaful isimli bir uydu firması bulunmaktadır.

Türkiye’de ilk tekafül sigorta şirketi Neova Sigorta A.Ş. unvanıyla 2010 yılında bankamızın da ortaklığı ile faaliyete geçmiştir. Söz konusu şirketin ortaklık yapısı aşağıdaki gibidir;  

• Turkapital Holding B.S.C.C. 53,00 %,  
• First Takaful Insurance Company K.S.C. 35,00 %
• Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş. 7,00 %
• Al-Muthanna Investment Company ( K.S.C.C. ) 5,00 %
• Autoland Otomotiv Sanayi ve Ticaret A.Ş. 0,0003 %

Yazan: İbrahim Öz

4 yorum:

  1. İbrahim bey bilgilendirmeniz ve uzunca yazınız için teşekkürler

    YanıtlaSil
  2. Tesekkurler.İnşallah bizim ulkemizdede yaygınlaşır.

    YanıtlaSil
  3. Elinize sağlık güzel bir çalışma hocam. Yalnız çok temel bir konu olan Qard konusu açıklanmamış. Havuzda para kalmaması durumunda katılımcıdan para toplanmasından ziyade shareholder tarafından havuza Karz-ı Hasen verilir.

    YanıtlaSil
  4. Türkiye de ilk tekafül şirketi Neova 2010 yılında değil 2009 yılında kurulmuştur.

    YanıtlaSil

Merhaba kıymetli okuyucularım,
Yorumları denetlemeden siteye koyamıyorum. Maalesef uygun olmayan içerikler paylaşan kullanıcılar oluyor ve bunun siteyi ziyaret eden insanları olumsuz etkilemesini istemiyorum. Vaktimin darlığından her zaman yorumlarınıza da yanıt veremiyorum. Anlayışınız için teşekkür ederim.